Sinds 1993 is Bob Hutten algemeen directeur van culinair en gastvrijheidsdienstverlener Hutten. Zijn bedrijf werkt met meer dan tweeduizend ‘samenwerkers’. Hutten wil van betekenis zijn voor mens, natuur en cultuur. Bedrijven moeten volgens hem luisteren, inspireren, delen, geven en helpen. Betekenisvol ondernemen is vanzelfsprekend voor Bob Hutten. Zo is hij initiatiefnemer van het open innovatienetwerk Foodsquad, dat een ander voedselsysteem nastreeft, en De Verspillingsfabriek waar van reststromen groente weer smaakvolle producten zoals soepen en sauzen worden gemaakt. De Verspillingsfabriek geeft het eerste grootschalige antwoord op de voedselverspilling in Nederland. Ook spant Hutten zich in om mensen ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’ een werkplek te bieden. Iedereen verdient een kans om zijn talent te ontdekken, dat in te zetten en zich van waarde te voelen.
Wat maakt jou tot betekenisvol ondernemer? ‘Allereerst even dit: vind je het niet ongelofelijk dat we het überhaupt moeten hebben over betekenisvol ondernemerschap? Bedrijven zijn de laatste dertig jaar verworden tot moneymaking machines. Nadat het begrip “aandeelhouderswaarde” door enkele zonnekoning-CEO’s ineens belangrijk werd gemaakt, zijn we gaan geloven dat bedrijven uitsluitend gaan over geld verdienen. Dat is de omgekeerde wereld! Bedrijven horen allereerst sociaal-maatschappelijk relevant te zijn voordat ze geld kunnen en mogen verdienen. Waar komt het idee vandaan dat je mag ondernemen ten koste van de aarde? Waar komt het asociale gedachtegoed vandaan dat je mensen met een achterstand thuis kunt laten zitten? Waarom hangt er zo’n aura van vrijblijvendheid rondom duurzaam ondernemen? Zou het niet zo moeten zijn dat juist de meest sociaal-maatschappelijk actieve en de meest ecologisch verantwoorde ondernemingen het minst belast zouden moeten worden en het hoogst gewaardeerd?’ ‘Ik denk dat we onszelf bewust moeten zijn van het feit dat ondernemen oneindig veel interessanter is wanneer het ontstaat vanuit passie, creativiteit en cultuur. Zorg nou eerst dat je directe omgeving je waardeert om je bijdragen aan cultuur, natuur en mensen. Als je dit goed doet, mag je ook geld verdienen! Begrijp me niet verkeerd: ondernemingen moeten winst maken om voort te kunnen bestaan. Wanneer ik praat over geld verdienen dan heb ik het over winst- of andere uitkeringen aan aandeelhouders. Voordat het zover is, zou een aandeelhouder blij moeten zijn met het maatschappelijk rendement van zijn investering en zou men eventuele winsten moeten willen herinvesteren in continuïteit en groei. Bedrijven zijn géén geldpersen. Dat perverse idee moet wat mij betreft zo snel mogelijk de wereld uit.’ ‘Terug naar het antwoord op je vraag. Ik beschouw mijzelf dus niet als een betekenisvolle ondernemer, maar als een gewone ondernemer. Daar moeten er echter zoveel meer van komen dat die toevoeging niet meer nodig is. Betekenisvol wordt de standaard. Bij Hutten zijn bijvoorbeeld geen medewerkers in dienst maar “samenwerkers”. Dat maakt nogal een verschil, want medewerkers worden geacht mee te werken waar samenwerkers natuurlijk samenwerken. Daarnaast verwijs ik je naar onze missie die duidelijk stelt dat Hutten werkt “aan een beter, gezonder, comfortabeler, eerlijker, eenvoudiger, leuker en duurzamer leven voor zijn opdrachtgevers, zijn gasten en zijn medewerkers en streeft naar het geluk van zijn eigen samenwerkers”. Dat is géén loze taal. Het is dagelijkse actie. Ik daag iedereen uit om zelf te komen onderzoeken hoe consequent we bij Hutten onze missie in de dagelijkse praktijk invullen.’ Bedrijven zijn er niet primair om geld te verdienen. Toch kijken de meeste mensen vooral naar ondernemingen in termen van geld. Hoe ga jij die financiële focus effectief te lijf? ‘Honderdvijftig jaar geleden wist men al dat het systeem van het vrijemarktmechanisme verkeerde prikkels zou bevatten. Men kon toen alleen niet bevroeden dat dit tot gevolg zou hebben dat er steeds meer geld in steeds minder zakken terecht zou komen. Ook veel beleggers moeten zich realiseren dat we in een transitie zitten maar waar is hun trigger om betekenisvol te investeren? Welke belegger wil investeren in een modern bedrijf waarvan hij weet dat hij minder geld gaat verdienen maar wel helpt de slagen te maken die nodig zijn om de wereld minder te belasten? Welke triggers kun je inbouwen in het huidige systeem? Het zou technisch vrij eenvoudig zijn om dat via belastingwetgeving te doen. Beoordeel ondernemingen op basis van hun sociaal-maatschappelijke en ecologische prestaties en koppel daar een belastingsysteem aan.’ ‘Dit gaat in Nederland echter niet gebeuren, omdat we met twee maten meten. Aan de ene kant laden we de schatkist vol met bakken geld van bedrijven die niets toevoegen. Aan de andere kant kent het huidige belastingstelsel geen enkele prikkel voor extra duurzaamheid. Vanuit Den Haag hebben we op dit vlak in elk geval weinig te verwachten. Het moet dus uit ondernemingen en consumenten zelf komen. In een wereld waarin shareholder value leidend is, worden ondernemingen puur opgezet om te nemen. De meeste producten en diensten zijn daardoor op dit moment veel en veel te goedkoop. Bedrijven en consumenten zien op steeds grotere schaal in dat we aan het eind zijn gekomen van de cyclus waarin het normaal was om meer te nemen dan te geven. Zij kiezen nu al steeds vaker voor het (meestal iets duurdere) verantwoorde alternatief. Als we dat kunnen aanjagen, zul je zien dat steeds meer ondernemingen duurzame thema’s gaan omarmen. Dit doen ze in eerste instantie misschien vanuit commercieel oogpunt, maar steeds meer bedrijven zullen duurzaamheid en verantwoordelijkheid voor maatschappij en omgeving in hun DNA bouwen.’ ‘Zover zijn we nog lang niet. In Europa alleen al zijn de verschillen in economische ontwikkeling enorm. Sommige landen, zoals Spanje en de voormalige Oostbloklanden, zijn daardoor eigenlijk helemaal nog niet toe aan verduurzaming. Hierdoor is een ongelijk speelveld ontstaan: bedrijven die wel duurzaam werken, moeten binnen Europa concurreren met niet-duurzame (dus goedkopere) bedrijven. Als je daar als opdrachtgever niet om geeft – en dat mag – dan verlies je het altijd van de goedkoopste.’ Je bent uiterst begeesterd. Waarom, Bob? ‘Ik ben me er al vrij lang van bewust dat ik “Bob nummer 4001” ben. Ik ben geboren als lid van de zoveel duizendste generatie mensen en ik maak met mijn persoon iets minder dan één honderd miljardste deel uit van de totale mensheid die ooit op de aarde heeft rondgelopen. Het inzicht dat je bijna niets voorstelt in dat bijna onvoorstelbaar grote geheel, leidt tot een van de twee volgende conclusies. Ofwel je concludeert dat je niks voorstelt en je adopteert een compleet nihilistische levensstijl. Wat doet het er immers toe? Of je gaat er iets van betekenis doen. Deze keuze bepaalt of je een nemer bent of een gever. Mijn beeld van het leven is dat je jouw specifieke talent ontdekt, dat je dat ontplooit en dat je het vervolgens inzet voor een klein beetje betere wereld. Mede doordat ik op vrij jonge leeftijd afscheid heb moeten nemen van mijn beste vriend ben ik sommige zaken pas echt goed gaan inzien. Rondom de dood kom je eigenlijk pas bij de essentie van het leven. Dan gaat het namelijk altijd over betekenisvolle momenten. Welke elementen vond jij van betekenis in je leven? Het is logisch dat je daar op zo’n moment bij stilstaat. Maar waarom alleen terugkijken op momenten van (grote) betekenis? Waarom je niet nu al afvragen welke momenten van betekenis je in de toekomst wilt maken? Daar denken mensen niet – of pas heel laat – over na en dan lijkt het leven ineens heel kort. Zorg dus dat je weet waar je naar streeft, zodat je altijd tevreden kunt zijn met wat je hebt.’'Waarom vraag je je niet nu al in je leven af welke momenten van betekenis je in de toekomst wilt realiseren.'‘Twee zaken gaan mij bijzonder aan het hart: de problematiek die er bestaat rondom (ook Bartels) thema: mensen “met een achterstand tot de arbeidsmarkt” en de enorme schaal waarop we met zijn allen voedsel verspillen.’
Verspilling van talent
‘Hoe kan het nou zijn dat wij niet iedereen mee laten doen op de arbeidsmarkt? Waarom moet iedereen perfect zijn? Waarom willen we de honderd dingen die we vandaag door vier mensen laten doen volgend jaar door drie mensen laten doen? Waarom houden we geen rekening met die ene? Waarom creëren ondernemingen geen passend werk voor mensen die maar 50 procent meekunnen in het arbeidsproces? Realiseren wij ons wel dat we die mensen bestaansrecht ontnemen op het moment dat ze niet kunnen werken? Waarom is er zo weinig solidariteit anders dan dat we een uitkering aanbieden? Sta eens echt even stil bij dit soort vragen en bedenk dat er een individu schuilgaat achter elk van de 1,3 miljoen mensen die in Nederland aan de kant staan. Iemand met zijn eigen specifieke talent die de kans niet krijgt om dat talent te gebruiken. Wie zich dit realiseert zou toch gelijk voorstander zijn van een systeem waarin iedere onderneming mee moet denken en haar best moet doen om nieuw werk te creëren?’ ‘Laat de wat oudere, niet meer zo snelle, medewerker twee “leerlingen” onder zijn hoede nemen en richt zijn KPI’s daar ook op in. Kijk in welke mate we eenvoudige productieprocessen kunnen terughalen naar Nederland om mensen laagdrempelig in het arbeidsproces te laten instromen. Denk out of the box. Er binnenin vinden we de antwoorden niet! Inclusiviteit is geen vrijblijvendheid en het kan niet worden afgekocht. Kopen gaat over geld. Dit gaat over mensen en mens-zijn. Als iedereen bijdraagt, zich nuttig voelt en een inkomen mag verdienen, wordt de gehele samenleving toleranter. Vooruitgang is niet louter economisch! Economische variabelen zijn desondanks de enige variabelen waar we vooruitgang aan afmeten. Dat is een enorme gemiste kans, want vooruitgang behoort te worden beschreven in termen van sociale, natuurlijke en culturele progressie.’Verspilling van voedsel
‘Iedere dag lijden er 800 miljoen mensen op deze planeet honger, terwijl we hier in de westerse wereld elk jaar een hoeveelheid voedsel de vuilnis in mikken die genoeg is om 3 miljard mensen te voeden. In Nederland alleen al verspillen consumenten jaarlijks voedsel ter waarde van 2,5 miljard euro. Die hoeveelheid wordt verdubbeld door het bedrijfsleven. Dat is een totaalbedrag van 5 miljard euro per jaar, ongeveer een derde van wat er geproduceerd wordt. In de Verenigde Staten vindt voedsel ter waarde van 218 miljard dollar zijn weg naar de vuilnisbak. Dat is maar liefst de helft van alles wat men daar produceert. In Nederland gaan we dezelfde kant op. Wat vinden we hier nu zelf van? Zijn we hier trots op? Natuurlijk niet! Maar het is onderdeel van een geldsysteem waarin voedsel alleen wordt gedistribueerd naar plaatsen waar mensen geld hebben om het te kopen. Zo niet, dan lijd je honger. Dit kan toch niet? Het huidige systeem lost deze impasse echter niet op. Retailers en producenten voelen zich niet verantwoordelijk. Zij doen immers “slechts wat de klant vraagt”.’ ‘Of we keren het om en stappen uit deze wereld van telkens meer. Altijd meer is immers slechter. We moeten naar een wereld van minder maar beter. Dat is simpele noodzaak, maar het wordt door de voedselindustrie maar moeilijk opgepikt. Het past niet in hun wereldbeeld. Ze streven naar Operational Excellence en dat betekent dat alle processen, procedures en systemen ingericht zijn om zo veel mogelijk geld te verdienen. Dat streven strookt niet met de wereld van “minder maar beter”. Het leidt tot meer en (dus) slechter. Dat is kil boekhouderschap.’ ‘Toen ik me dit realiseerde, ben ik met De Verspillingsfabriek gestart. Met een samenwerkersbestand dat voor 75 procent bestond uit mensen met een “achterstand op de arbeidsmarkt” zijn we rest- en bijstromen gaan gebruiken om soepen en sauzen te maken. De Verspillingsfabriek kreeg veel (inter)- nationale aandacht en zij is inmiddels hét centrum tegen voedselverspilling in Nederland. Ook in de rest van de wereld zijn er geen vergelijkbare organisaties. We hebben inmiddels veel kennis opgebouwd over voedselverspilling. Ik ontving heel veel vragen van mensen over de hele wereld over hoe we zaken hadden aangepakt en wat ze zelf konden doen. Er was duidelijk behoefte aan kennis op dit gebied. Daarom richtten we met vijf grote partijen de stichting Samen Tegen Voedselverspilling op. De stichting is een initiatief van Threesixty, het innovatiecentrum voor circulaire economie dat ik in Veghel heb opgezet. Er doen vier andere grote partijen mee: de Universiteit van Wageningen, Brainport Tech, het ministerie van Landbouw en Visserij en de Rabobank. Er is een helpdesk waar iedereen terecht kan met vragen over voedselverspilling. Daarnaast is er de mogelijkheid voor een deepdive: een individuele analyse voor elke organisatie met tips hoe ze voedselverspilling kunnen voorkomen, reduceren en verwaarden.’ ‘Binnen de stichting wordt hard gewerkt aan oplossingen voor deze complexe problematiek. Die kennis wordt uiteraard gedeeld en dus kunnen anderen van deze ervaringen gebruikmaken. Door deze systematische aanpak van kennis opdoen en kennis delen, hopen we dat ieder bedrijf zich straks kan identificeren met het probleem en tegelijkertijd geholpen kan worden om voedselverspilling te voorkomen, te reduceren en te verwaarden. Ook consumenten kunnen met hun vragen bij ons terecht. Op consumentenvlak valt er nog veel te winnen qua kennis over het tegengaan van verspilling en het idee dat minder misschien weleens “meer” kan zijn. Dat is een pittige strijd. De huidige bedrijven – en hun marketingbudgetten – zijn nog steeds ingericht om meer te verkopen. Terwijl ze veel beter renderen als ze met minder verspilling en tegen hogere prijzen lagere volumes verkopen van betere producten. Mijn grootste doel is om het Oranje Kruis op te richten en te beloven dat we te allen tijde iedereen op deze aarde voorzien van voedsel.’
‘Verspilling van voedsel en talent hebben te maken met het feit dat Operational Excellence leidend moet zijn in veel bedrijven. Gelukkig is dat niet overal zo. In de regio Noordoost-Brabant wonen negenduizend mensen die zonder werk zitten. Dus hebben we met honderdvijftig bedrijven de stichting Talentvol opgericht, met als doel zo veel mogelijk mensen op zinvolle manier te koppelen aan die honderdvijftig ondernemingen. De gemeenten gebruiken vierentwintig verschillende classificaties van mensen “met een afstand tot de arbeidsmarkt”. Het is echter niet zo dat een instantie dat bestand beheert. Diverse instanties hebben allemaal hun eigen structuren om mensen aan een baan te helpen. Dat is veel te gefragmenteerd. Wij willen met stichting Talentvol een beeld vormen van wie er in die kaartenbakken zitten, zodat we samen met die honderdvijftig potentiële werkgevers kunnen uitzoeken hoe we hen zo snel mogelijk van de bank naar een baan kunnen helpen.’
‘Dat is de “aanbodzijde”. Aan de vraagzijde werken de deelnemende bedrijven op vier manieren samen om deze negenduizend mensen aan het werk te krijgen. Allereerst via job creation, waarbij je in het bedrijf voor mensen met een achterstand kansen creëert om eenvoudige werkzaamheden te verrichten. Ten tweede door ideation: nieuwe producten en diensten ontwikkelen samen mét mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Ten derde door reshoring waarbij je eenvoudige productieprocessen die in de loop der jaren naar het buitenland zijn verdwenen weer terughaalt naar Nederland, met als expliciet doel om daarmee mensen “met een afstand tot de arbeidsmarkt” van werk te voorzien. Ten slotte door adoption: het met de bedrijven afnemen van diensten en producten die gemaakt worden door mensen “met een afstand”. Dit zijn initiatieven van, voor, door en met bedrijven. Stuk voor stuk ondernemingen die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen door hun netwerken, ontwikkelfaciliteiten en denkkracht in te zetten bij het (sociaal én financieel) winstgevend oplossen van een maatschappelijk probleem. Dán pas maak je echte stappen om het potentieel van je bedrijf ten volste te benutten.’
Bron: Ongekend Talent
Door: Bartel Gelijnse en Job Franken
