Vrouwelijk leiderschap: Speel jij het spel?

Wat zijn binnen jouw organisatie de ongeschreven regels van het spel? Hoe word je kroonprinses? Hoe maak je carrière en hoe word je gevraagd voor de mooiste projecten? Op deze Internationale Vrouwendag een artikel over vrouwelijk leiderschap door Elisa de Groot. Zij is een van de sprekers van de Collegereeks Excelleren in Vrouwelijk Leiderschap. 

Voor mannen – in ieder geval voor de mannen die de hoogste posities in organisaties bemensen – is het spel appeltje eitje. Zij kennen het klappen van de zweep en weten hoe de hazen lopen. Voor veel vrouwen ligt dat anders. De spelregels zijn masculien van aard. Dat komt nu eenmaal omdat de meeste organisaties ooit door mannen zijn opgericht en de hoogste posities nog vaak worden bezet door mannen.

Je kunt heel hard werken, het inhoudelijk het beste weten en toch worden overgeslagen als er een mooie positie in het managementteam vrij komt.

Vrouwen hebben geleerd het spel op een andere manier te spelen en kiezen vaak de strategie van hard werken en de beste antwoorden geven. Zolang we studeren gaat dat goed en is het ook één op één gerelateerd: je studeert hard, weet de beste antwoorden en krijgt dus het hoogste cijfer. Maar zodra je gaat werken gaat die vlieger niet meer op. Je kunt heel hard werken, het inhoudelijk het beste weten en toch worden overgeslagen als er een mooie positie in het managementteam vrij komt.

Een plaatsvervangend hoofd bij één van de ministeries was blij dat haar leidinggevende wegging. Niet zozeer vanwege hem, maar wel omdat het voor haar een kans was om nu een carrièrestap te maken. Voordat er een formele procedure was gestart, werd opeens een herplaatsingskandidaat als hoofd van de afdeling benoemd. Tegen de plaatsvervanger werd gezegd ‘je had helemaal niet aangegeven dat je afdelingshoofd wilde worden’. Haar leek dat nogal ‘obvious’.

Meespelen of ‘authentiek’ blijven?

Natuurlijk is het belangrijk om bij jezelf te blijven en je ethische grenzen goed te bewaken. Maar voor sommigen is ‘authentiek’ hetzelfde als ‘comfortzone’. Het voelt niet altijd goed om gedrag te laten zien dat we niet gewend zijn. Iets nieuws uitproberen schuurt nogal eens, maar zonder wrijving geen glans. Je kunt het toepassen van de ongeschreven regels ook zien als een middel om je doel te bereiken. Net zoals we vroeger hebben leren fietsen. Dat was toch ook niet authentiek? Maar wel effectief.

Je kunt het toepassen van de ongeschreven regels ook zien als een middel om je doel te bereiken.

Als je weet wat de ongeschreven regels van het spel zijn, kun je het spel op verschillende manieren spelen. Je kunt het spel meespelen, vaak erg effectief. Je kunt het spel zien en er minzaam om lachen, daar doe je geen kwaad mee. En je kunt het spel natuurlijk ook negeren, maar zorg er dan voor dat je de consequenties managet. Wat echt niet handig is, is het doorbreken van het spel. Bijvoorbeeld door lacherig te doen over het nieuwste type telefoon waar jouw manager net zo trots op is, of door niet te onderhandelen, of door verongelijkt te doen als jouw idee opeens wordt gebracht als het idee van iemand anders, of door de positie van je collega aan te tasten door waar collega’s bij zijn te vertellen dat hij iets niet handig heeft aangepakt…

Eén van onze opdrachtgevers had in de tijd dat de Iphone nog net niet in Nederland was al een felbegeerd exemplaar uit Amerika meegenomen. Ik heb 50 minuten met hem gesproken over Amerika, het type telefoon en wat een Iphone eigenlijk allemaal kan. Geïnteresseerd stelde ik vragen en liet ik hem uitgebreid vertellen. In de laatste 10 minuten kreeg ik zonder verdere inhoudelijke verkenning de opdracht om een interimmanager te bemiddelen.

Ben jij ambitieus? En ben je vrouw?

Waarschijnlijk ben je al een aantal ongeschreven regels in je carrière tegen gekomen. En je bent gekomen waar je bent, dus kun je het spel in meer of mindere mate spelen.

Maar het is dringen aan de top. Hoe hoger je komt, hoe belangrijker het is dat je het spel beheerst. Dus zorg dat je het spel afkijkt van de topspelers. Maak jezelf zichtbaar en spreek je ambitie uit. En als vrouw is het ook belangrijk om andere vrouwen te helpen. Wees een rolmodel en laat hen mee profiteren van wat jij inmiddels hebt ervaren.

Ben je een man?

Dan speel je het spel vast goed. Misschien onbewust, want voor mannen geldt dat zij ook niet zomaar een top 10 van de belangrijkste spelregels kunnen opstellen. Maar kijk eens naar je eigen gedrag en dat van vrouwen. Wat kun je hen leren over hoe het spel in elkaar zit? Kun je hen helpen om zichtbaarder te worden, vertel je hen dat je vindt dat ze het goed doen en dat ze wat jou betreft aan een volgende stap toe zijn? Door vrouwen zicht te geven op het spel, bereik je met jouw team en de organisatie betere resultaten.

Door vrouwen zicht te geven op het spel, bereik je met jouw team en de organisatie betere resultaten.

Bovenstaande is de korte termijn strategie. Natuurlijk willen we toe naar een cultuur waarin de feminiene én masculiene kwaliteiten worden erkend en gelijk worden gewaardeerd. Dus maak de ongeschreven regels die binnen jullie organisatie een dominante rol spelen bespreekbaar en maak je hard voor het waarderen en bewust inzetten van aanvullende kwaliteiten.

Top 10 van de ongeschreven regels

1. Maak je resultaten zichtbaar. Natuurlijk heb je de resultaten met je team bereikt, dat weet iedereen. En toch is het jouw resultaat. Wees helder over jouw rol en maakt die duidelijk door te praten in termen van ‘ik’.
2. Ga de competitie aan. Mannen leren al vroeg om spellen te spelen waarin zij kunnen winnen en verliezen; it’s all in the game. Ga de competitie aan en wacht niet tot je gevraagd wordt om mee te doen.
3. Blijf in het spel. Als mannen de competitie aangaan, spelen zij steeds rondes waarin ze winnen of verliezen. Zorg bij tegenslag dat je in het spel blijft. Je krijgt misschien een ‘nee’ of er wordt misschien een gevoelige slag toegebracht. Maar het is de bedoeling dat je weer opstaat en verder speelt. Laat je niet uit het veld slaan!
4. Weet dat branden er zijn om geblust te worden. Vrouwen doen veel onzichtbaar werk. Zij voorkomen dat zaken escaleren. Maar als er ergens een brand ontstaat gaan de credits naar degene die de brand weet te blussen. De vraag waarom die brand is ontstaan wordt meestal niet gesteld.
5. Wees trots op je succes. Bescheidenheid siert de mens. Maar het maakt je niet zichtbaar. Het is belangrijk om je successen te vieren en zichtbaar te maken. En mocht je eens niet zo succesvol zijn, praat er dan gewoon niet over.
6. Onderhandel, ook voor jezelf. Vrouwen zijn erg goed in onderhandelen, vaak beter dan mannen, als zij dat doen voor een ander. Maar met stevig onderhandelen voor jezelf verdien je respect en word je serieus genomen. Je laat immers zien dat je niet overal ‘ja’ op zegt en je grenzen aangeeft. Bovendien ontstaat het beeld dat als je goed voor jezelf onderhandelt, je dat ook voor de organisatie kunt.
7. Vertel niet alles. Eerlijkheid is een mooie eigenschap. Maar je hoeft niet altijd alles meteen te vertellen. Op teveel informatie zit niemand te wachten en het maakt je positie minder krachtig. En soms is het gewoon handig om strategisch wat informatie voor je te houden.
8. Laat jezelf gelden en neem de ruimte in. Je stilhouden in vergaderingen omdat alles al meer dan eens is gezegd, heeft geen zin. Herhalen wat gezegd is, gebeurt ook om aan te geven waar je staat, wat jouw mening is. Neem dus actief deel en breng jouw mening naar voren. Als je door de gangen loopt of aan tafel zit, neem je de ruimte. Dat doe je fysiek door breed en rechtop te zitten, je doet dat met je stem door luid genoeg te praten met een lage stem en ook met je kleding kun je ruimte in nemen. Die rode jurk valt echt meer op dan dat grijze pak.
9. Doe vooral ook informeel zaken. We weten het zo langzamerhand allemaal. De echte besluitvorming vindt voorafgaand aan de vergadering plaats. Maak een krachtenveldanalyse van de spelers en hun belangen en denk strategisch na hoe je de spelers in het speelveld kunt beïnvloeden om jouw doelen te realiseren.
10. Laat je masculiene én feminiene kwaliteiten zien. De belangrijkste regel: je bent het meest effectief als je zowel competitief, gedecideerd, besluitvaardig en krachtig als ondersteunend, empatisch en verbindend bent. Als je relativeert, het spel met een glimlach speelt en zowel vrouwelijke als mannelijke kwaliteiten laat zien, ga je met plezier naar je werk en bereik je je persoonlijke doelen!

Door: Elisa de Groot, Directeur In Touch women resource management. Zij focust op talent- en organisatieontwikkeling op het gebied van diversiteit. Daarnaast is zij auteur van diverse managementboeken.

Elisa de Groot is spreker van een van de colleges van de Collegereeks Excelleren in vrouwelijk leiderschap.