Vertrouwen is de smeerolie in elke relatie en dus ook in een samenleving. Maar ook omgekeerd: weinig vertrouwen zorgt ervoor dat processen trager gaan, er meer bureaucratie is, er meer controle wordt ingevoerd, irritatie en frustratie toenemen, onrust in wijken groeit en ga zo maar door. Verlies van vertrouwen kun je vergelijken met een motor waar geen olie meer in zit. Alle losse onderdelen zijn nog aanwezig maar er is meer wrijving, oververhitting en het risico dat alles vastloopt.
Langzaam werkend gif
We zien dagelijks voorbeelden hiervan in het wereldnieuws en in onze directe omgeving. Verminderd vertrouwen werkt in een samenleving door als een langzaam werkend gif. Daarom is verlies aan vertrouwen (in de overheid) te belangrijk om aan het toeval of aan willekeur over te laten. In primitieve samenlevingen was vertrouwen een vanzelfsprekend fenomeen dat verliep volgens natuurwetten. Om veilig te zijn voor wilde dieren, vijandige stammen of natuurgeweld, was het noodzakelijk om te kunnen vertrouwen op de ander en de kracht van de stam.
Het menselijk brein is nauwelijks veranderd in de laatste tienduizend jaar, maar onze samenleving veranderde wel met krankzinnige snelheid. We leven niet meer in overzichtelijke tribes en gevaar kent hele andere verschijningsvormen. Daarmee is de vanzelfsprekendheid van vertrouwen ook veel minder dan ooit. Vandaar dat het noodzakelijk is om vertrouwen een veel bewustere en actievere plaats te geven in onze samenleving.
Help, menselijk gedrag verpest mijn systeemoplossing!
Einstein zei al: ‘Problemen kunnen niet opgelost worden op hetzelfde niveau als waarop ze ontstaan.’ We benaderen in onze westerse wereld organisatorische uitdagingen uitsluitend met een systeemaanpak. Menselijk gedrag speelt geen rol bij beleidskeuzen en dat is opmerkelijk, want gedrag zorgt er met name voor dat plannen anders uitwerken dan ze bedoeld zijn. Als we beseffen welk gedrag vertrouwen beschadigt of juist herstelt, kunnen we hier rekening mee houden en elkaar veel ellende besparen. Als we dan toch alleen zaken begrijpen die in een spreadsheet passen, dan moeten we vertrouwen ook maar in het spreadsheet van ministeries, projectmanagers en andere plannenmakers opnemen.
Vertrouwen herstellen en vergroten
Vertrouwen heeft te maken met verschillende aspecten: maak duidelijk wat je intentie is bij een project en houd je eraan. Zorg ervoor dat de juiste competenties aanwezig zijn. Doe wat je belooft en als dit door omstandigheden niet kan, communiceer dan snel en helder. Bepaal een heldere structuur en kaders. Zorg ervoor dat betrokkenen en stakeholders zich veilig voelen. Wees alert op vooroordelen ten aanzien van mensen die niet op je lijken. Al deze aspecten veranderen voortdurend; vandaar ook dat het belangrijk is om ze voortdurend in de gaten te houden.
Je betrouwbaar gedragen en weten wat je moet doen om een ander te vertrouwen, is geen hogere wiskunde – ook niet in grote projecten van de overheid. Het maakt het verschil tussen een steeds giftiger wereld en een prettige samenleving. Daar kan nou werkelijk niemand tegen zijn. Met dit boek wil ik laten zien hoe vertrouwen werkt. Hoe je het kunt herkennen, hoe je vertrouwen in jezelf kunt onderzoeken, wat ervoor nodig is om betrouwbaar gevonden te worden en hoe je anderen kunt vertrouwen. Heel vaak zijn simpele handelingen voldoende om vertrouwen niet te beschadigen. Vertrouwen is niet ingewikkeld als je weet waar je op moet letten.
Investeren in vertrouwen
Investeren in vertrouwen is minstens zo belangrijk als investeren in de economie van een land. Sterker nog, het gaat hand in hand. Vertrouwen is een sociaal smeermiddel met een grote waarde voor de economie van een land. Mensen die elkaar niet vertrouwen zullen niet in elkaar investeren. In landen met een laag vertrouwen – zoals Rusland, Brazilië of Italië – is de levensstandaard structureel lager dan in landen met een hoog vertrouwen. Als vertrouwen maar laag genoeg is, zal de levensstandaard ook laag blijven.
Relaties met een hoge mate van vertrouwen geven minder stress, meer energie op het werk, hogere productiviteit, minder ziektedagen, meer betrokkenheid, meer tevredenheid met het leven en minder burn-out. Deze gegevens komen uit verschillende onderzoeken en laten goed zien wat de waarde is van een hoge mate van vertrouwen binnen organisaties. Het is simpelweg erg lucratief om vertrouwen een belangrijke plaats te geven. Niet alleen in bedrijven en organisaties, maar zeker ook in hoe we met elkaar omgaan als samenleving. Vertrouwen als basis voor een succesvolle en gelukkige maatschappij is niet alleen prettig maar ook noodzakelijk.
Bron: 360 graden vertrouwen
Door: Jan van der Spoel
