Van nature zijn we geneigd om in een groep ‘sociaal te luieren’ en hoe groter het team wordt, hoe meer we sociaal gaan luieren. Dit is een belangrijke reden voor de tegenvallende productiviteit van teams. Daarnaast zorgt dit voor minder plezier en energie in het werk en maakt dit het teamwerk soms ronduit frustrerend.
Sociaal luieren klinkt zo negatief en wekt de indruk dat de teamleden lui zijn, dat ze het fijn vinden om even te luieren en het zichzelf gemakkelijk te maken. Dat is echter meestal niet zo. Voor de meeste teamleden voelt het vervelend om sociaal te luieren. Het zijn vooral de ‘teamomstandigheden’ die het sociaal luieren veroorzaken. Hoe dat werkt, licht ik hierna toe.
Leden dragen minder bij
Als we teams samenstellen, gaan we ervan uit dat de individuele teamleden in een team net zo hard werken en net zoveel bijdragen als wanneer ze alleen werken. Dat blijkt echter helemaal niet het geval en naarmate de omvang toeneemt, neemt die individuele bijdrage verder af. Met sociaal luieren wordt dus bedoeld dat individuele teamleden minder bijdragen dan ze eigenlijk kunnen.
Teamleden gaan bijvoorbeeld in de volgende gevallen sociaal luieren:
- Ze denken dat er wel andere teamleden zijn die hetzelfde kunnen, of misschien zelfs beter kunnen. Dus hoe belangrijk is hun specifieke bijdrage dan? Hoe groter het team wordt, hoe kleiner de kans is dat elk teamlid een unieke bijdrage aan het team kan leveren die andere teamleden niet kunnen leveren. Naarmate minder duidelijk is wat de unieke bijdrage is van een teamlid en hoe belangrijk die bijdrage is voor het team, ben je als teamlid minder geneigd om je inbreng maximaal te leveren.
- Ze delen de lasten en de verantwoordelijkheid in het team, daardoor voelt ieder teamlid zich minder verantwoordelijk. Met hoe meer teamleden een team is hoe minder elk individueel teamlid zich verantwoordelijk voelt.
- Ze hebben anderen om de schuld te geven voor hun falen. Hoe werkt dit? Bijvoorbeeld drie teamleden lopen de kantjes ervanaf. Een ander teamlid heeft zelf ook even minder tijd om bij te dragen en praat dat goed, omdat Jan, Inge en Tanja zich ook niet zo hard inzetten. Ook hier geldt: met hoe meer teamleden je bent hoe meer anderen er zijn om de schuld te geven voor je eigen mindere inzet.
- Ze verschillen in hun motivatie om bij te dragen en te participeren in een team.58 Dit hangt mede af van hoe teamleden zich willen en kunnen verbinden aan het gedeelde doel of de gedeelde opgave en van hoeveel teams ze tegelijkertijd een teamlid zijn.
- Ze worden niet gehoord, gezien of gewaardeerd in het team en daardoor worden ze niet gestimuleerd om actief bij te dragen.
De impact van sociaal luieren
Sociaal luieren heeft dus een negatieve impact op het resultaat van het team. Waar tot nu toe echter minder aandacht voor is in wetenschappelijke onderzoeken, is de negatieve impact die het sociaal luieren ook moet hebben op de individuele teamleden. Het is niet fijn om in een team het gevoel te hebben dat jouw bijdrage niet zo belangrijk is, omdat er nog vijf anderen in het team zijn die minstens zo goed zijn als jij. Of dat je je eigen falen goedpraat, omdat anderen ook falen.
Soms zeggen leidinggevenden, of teamleden, als ik iets over sociaal luieren vertel: ‘Het is misschien wel goed dat teamleden even wat minder hard werken, want de boog kan niet altijd gespannen zijn.’ Dat is een verkeerde interpretatie van sociaal luieren. Het brengt namelijk niets goeds, niet voor het team en niet voor de individuele teamleden. Even iets minder doen als teamlid kan heel gezond zijn, mits je dat met het team hebt afgestemd en iedereen zich daar goed bij voelt en je weet dat jouw bijdrage waardevol is voor het team. Vanuit sociaal luieren even iets minder doen, omdat het er toch niet zoveel toe doet of je maximaal presteert, dat is voor niemand gezond. Sterker nog: medewerkers kunnen er ziek van worden. Als er te weinig een beroep op je capaciteiten wordt gedaan kan dat net zo schadelijk zijn als wanneer ‘de boog steeds te veel
gespannen is’. Reden genoeg dus om sociaal luieren te voorkomen.
Hoe voorkom je sociaal luieren?
Je kunt het volgende doen om sociaal luieren te voorkomen:
- Beperk de teamomvang tot maximaal tien teamleden. Zorg als team dat er alleen teamleden in het team zitten die je echt nodig hebt om je doel of opgave te realiseren. Dus alleen teamleden die een wezenlijke en cruciale bijdrage kunnen leveren.
- Zorg als team dat je een helder gedeeld doel of gedeelde opgave hebt, waaraan elk teamlid zich kan en wil verbinden. Daardoor voelen de teamleden het belang om bij te dragen en voelen ze zich mede-eigenaar van en verantwoordelijk
- voor het realiseren van dat gedeelde doel of die gedeelde opgave (zie hoofdstuk 3 van het boek Goed Teamwerk).
- Verdeel als team de taken op basis van ieders persoonlijke talenten. Hoe beter ieder teamlid weet welke bijdrage er van hem wordt verwacht en weet dat die bijdrage belangrijk is voor het team, hoe minder er sociaal wordt geluierd.
Bron: Goed teamwerk
Door: Karin Derksen
