We hebben meer (financiële) middelen, mogelijkheden en keuzevrijheid dan ooit. Toch leidt dat niet automatisch tot meer geluk. Waar het sommige mensen heel goed lukt de juiste keuzes te maken, krijgen anderen een burn-out, ontwikkelen grote schulden of raken verslaafd. Het lijkt erop dat zij op de kruispunten in hun leven steeds de verkeerde keuzes maken, terwijl succesvolle mensen steeds de goede afslag kiezen.
Dat het kiezen van het juiste pad best moeilijk is laten de Amerikaanse onderzoekers Minsky en Papert zien met deze test.
Kijk naar de afbeelding en probeer puur door te kijken, dus zonder je vingers te gebruiken, te bepalen welk pad naar het doel leidt. Je zult zien dat je echt even de tijd moet nemen om het doolhof te doorlopen, simpelweg omdat je niet alles in één oogopslag kunt waarnemen. De figuur is een metafoor voor ons leven: we weten niet altijd van tevoren hoe we ons doel moeten bereiken omdat we gewoonweg niet alles kunnen overzien en weten. Hoe meer tijd je echter besteedt aan informatievergaring, hoe beter het lukt om keuzes te maken die leiden tot het doel.
Brein wil reageren op stimulus
Die tijd voor focus en informatievergaring lijkt te ontbreken in de hedendaagse maatschappij. We leven in een VUCA-wereld, wat staat voor volatility (beweeglijkheid), uncertainty (onzekerheid), complexity (complexiteit) en ambiguity (meerduidigheid). Overal zijn verleidingen: het piepje van je mobiele telefoon dat je een nieuw bericht hebt; altijd toegang tot je e-mail; vet en suikerrijk eten op werkelijk iedere plek. Onze hersenen zijn van oudsher zo ingesteld dat we hier eigenlijk direct op willen reageren. Er is een stimulus en die vraagt om een respons. Dat patroon komt van tienduizenden jaren geleden, toen het slim was om meteen te reageren op een stimulus, bijvoorbeeld eten of gevaar.
De prefrontale hersenschors
Vandaag de dag is het vaak beter om even een stap terug te doen en je af te vragen of die handeling bijdraagt aan het behalen van je doelen. Gelukkig is er een deel in onze hersenen dat ons hierbij helpt. Dat is een evolutionair gezien veel jonger hersengebied: de prefrontale hersenschors, ook wel het executive brein of ceo-brein genoemd. Dit hersendeel wordt gerelateerd aan vaardigheden als langetermijnvisie, plannen, je gemotiveerd voelen, zelfreflectie, leren van feedback, complexe beslissingen nemen, het controleren van emoties en het vertonen van prosociaal gedrag. Hoe beter dit deel van het brein is ontwikkeld, hoe beter we in staat zullen zijn om keuzes te maken die op lange termijn leiden tot succes. Door het trainen van de prefrontale hersenschors leer je verleidingen te weerstaan en gefocust te blijven.
Patronen doorbreken
Een van de redenen waarom we bepaalde doelen in ons leven niet halen, is dat we het moeilijk vinden bepaalde patronen te doorbreken. Het is de kracht van de macht der gewoonte. Zo schaatste onlangs de Canadese Nederlander Ted-Jan Bloemen plotseling een wereldrecord op de 10 kilometer, een afstand die jarenlang werd gedomineerd door Sven Kramer. Kramer werd geklopt door een schaatser die in Nederland jarenlang in de subtop schaatste en altijd minstens 10 seconden achter hem zat. Bloemen verhuisde naar Canada, sloot zich aan bij een andere trainingsgroep en plotseling lukt het hem wel om de wereldtop te verslaan. Hij stelde zich bloot aan een andere omgeving en andere trainingsmethoden, wat niet alleen leidde tot een betere fysieke gesteldheid maar ook tot andere gedachten en gevoelens.
Met andere woorden: het feit dat iets je tot nu toe niet is gelukt – of dat nu stoppen met roken is, afvallen of Sven Kramer verslaan – is vanaf nu geen reden meer om te zeggen: dat lukt me nooit. Stel je bloot aan datgene dat je moeilijk vindt. Zorg dat je anders naar dezelfde uitdaging gaat kijken. Overwin je drempels en angsten, oefen en doe. Verleg je grenzen, iedere dag een beetje.
In deze serie artikelen over ‘Smart Brains’ staat het werken aan je eigen hersenen centraal. Ons brein bepaalt immers ons succes en geluk. Datzelfde brein moet echter ook continu vechten tegen een overkill aan prikkels in de hectiek van alledag. Hoe verbeter je je brein en daarmee ook jezelf? Aan de hand van testjes, oefeningen en video’s ervaren we hoe onze hersenen werken en leren we wat je moet doen om je hersenen zo te trainen dat je je niet langer een speelbal voelt van de omstandigheden, maar een spelleider wordt die gericht op zijn doelen afgaat.
Leestip: IK2, door Margriet Sitskoorn.
