De huidige manier van verantwoorden in de zorg volstaat niet meer. Een nieuw systeem waarin zorgverleners zelf het initiatief nemen om te laten zien wat ze doen, zal pas echt leiden tot betere zorg. Dat zegt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in een recent uitgebracht advies.
Afvinklijstjes, dashboards en vragenlijsten: het zijn bekende fenomenen in de zorg. Professionals en bestuurders zijn ontevreden over de manier waarop zij zich moeten verantwoorden. Patiënten en cliënten merken niet dat de zorg er beter van wordt. En zorgprofessionals vinden dat de verantwoordingsvragen onvoldoende aansluiten op de dagelijkse praktijk. Zorgverleners verantwoorden zich nu over wat zij níet moeten doen in plaats van wat zij wél kunnen doen. Het afleggen van verantwoording wordt ervaren als een last in plaats van nuttig voor goede zorg en ondersteuning.Professioneel handelen
Verantwoorden in de zorg moet fundamenteel anders, zegt de RVS in haar advies. Het vertrekpunt moet niet degene zijn die verantwoording vraagt, maar degene die verantwoording aflegt. Verantwoording als kern van het professioneel handelen. Daarmee komt verantwoorden in het teken te staan van het verbeteren van zorg en ondersteuning. Alleen zo zal verantwoording bijdragen aan een proces van leren en verbeteren in de zorg.
Omslag in denken en doen
Anders verantwoorden, met als doel goede zorg en ondersteuning, vergt een omslag in denken en doen. De nieuwe praktijk van verantwoorden vraagt iets van zorgverleners, bestuurders én toezichthouders. Om betrokkenen te helpen deze omslag te realiseren, doet de Raad aanbevelingen langs vier veranderlijnen.Anders verantwoorden, met als doel goede zorg en ondersteuning, vergt een omslag in denken en doen.
1. Zorgverleners nemen verantwoordelijkheid
De Raad beveelt zorgverleners aan om het initiatief te nemen voor andere vormen van verantwoording. Dit kunnen zij doen door verschillende methodieken in te zetten, zoals teamreflectie, visitatie, het in beeld brengen van patiënt- en cliëntervarin en zich te organiseren in lerende netwerken. Dit betekent ook een andere invulling van de werkzaamheden van interne toezichthouders; zij moeten bestuurders actiever bevragen op hun eigen inrichting van verantwoording en daarbij ook zelf vanuit hun rol zo veel mogelijk de praktijk opzoeken.2. Externe verantwoording sluit aan op de context van de praktijk
Binnen de tweede veranderlijn ligt het initiatief bij externe toezichthouders en inkopers. Ook zij moeten meer de praktijk opzoeken en oog hebben voor het belang van de context. Toezichthouders wordt geadviseerd meer thematisch toezicht te houden en te werken met professionele brigades. Zorginkopers sluiten met zorgaanbieders meerjarige overeenkomsten af, waarbij er ruimte is voor meerdere invullingen van goede zorg; leren en verbeteren gefaciliteerd worden; en er sprake is van een dialoog.3. Samen komen tot gedeelde principes
Binnen de derde veranderlijn ligt het initiatief bij zorgverleners, inkopers en patiëntenorganisaties gezamenlijk. De Raad beveelt deze partijen aan om kwaliteitskaders door te ontwikkelen op basis van gedeelde principes en een verantwoorde opstelling. Ook beveelt de Raad zorgverleners en inkopers aan om het begrip rechtmatigheid anders in te vullen, en te verantwoorden over kwaliteit en doelmatigheid in plaats van of de administratie op orde is.De RVS beveelt ook aan om te verantwoorden over kwaliteit en doelmatigheid, in plaats van of de administratie op orde is.
