In het boek ‘Psychologische veiligheid – Zo vorm je vrijmoedige teams‘ geven Hans van der Loo en Joriene Beks een analyse van het best bewaarde geheim om teams vleugels te geven. Psychologische veiligheid zorgt namelijk voor een klimaat waarin onderling vertrouwen gekoppeld wordt aan vrijmoedigheid en het verlangen om verschil te maken. Bovendien resulteert het in een setting waar je ook in verwarrende tijden samen kunt overleven en aan de weg blijft timmeren.
“Over veiligheid wordt vaak in nogal statische en procedurele termen gesproken. Er zijn veiligheidsregels en veiligheidswetten. Er zijn draaiboeken, programma’s en veiligheidsprocedures. In vliegtuigen en in ziekenhuizen doet men aan crew resource management. Het betekent onder meer helder en professioneel met elkaar communiceren en samenwerken volgens nauw bepaalde blauwdrukken.”
Psychologische vrijheid
“Het is een efficiënte manier om vliegtuigen in de lucht te houden en medische missers te voorkomen. Tegelijkertijd zijn heldere grenzen en protocollen geen garantie dat mensen zich veilig voelen om zich uit te spreken. Laat dat nu net een belangrijk onderdeel zijn van psychologische veiligheid.” Dat zijn de inleidende woorden van antropologe Jitske Kramer in ‘Psychologische vrijheid – Zo vorm je vrijmoedige teams‘.
‘Psychologische veiligheid’ is een zeer hanteerbaar boek, zowel qua inhoud als qua formaat. In zo’n 160 pagina’s tekst – met af en toe een eenvoudig kader, schema of overzicht – leggen de schrijvers uit hoe lastige zaken toepasbaar worden. Als je ‘De meeste mensen deugen – Een nieuwe geschiedénis van de mens’ van Rutger Bregman hebt gelezen en je wilt weten hoe je dat in gang kunt zetten, lees dan dit boek!
Als je ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman hebt gelezen en je wilt weten hoe je dat in gang kunt zetten, lees dan dit boek!
Veilige context
Waar het in essentie om gaat, is dat je als gever en ontvanger samen een veilige context dient te borgen. Want in een veilige omgeving komen mensen tot bloei, vertrouwen zij elkaar meer, kunnen ze meer, doen ze meer en zijn ze meer betrokken en bevlogen. Een feit is dat in de afgelopen maanden veel antithuiswerkmanagers het nut van zelfstandigheid in hebben gezien – weliswaar door COVID-19 gedwongen. Nog een feit is dat je na het lezen van dit boek begrijpt dat er nog veel meer horken op de wereld zijn dan alleen die ene met die rode kuif aan de andere kant van de oceaan.
Hans van der Loo en Joriene Beks leggen allereerst uit wat nou precies psychologische veiligheid is, hoe het werkt en wat het doet. Vervolgens geven zij signalen van antiveiligheid – of wat zij de veiligheidsvreters en de logica van angst noemen. Ook dat is geheel en al duidelijk omschreven en beschreven. Wat wel wat vreemd is, is dat zij op pagina 28 een soort van Libelle-achtige checklist presenteren waarop je veiligheid kunt toetsen door vragen met ‘waar’ of ‘niet waar’ te beantwoorden. Dit gebeurt terwijl de context van het boekje zo gedegen aangeeft dat er veel meer is dan waar en niet waar…
Onderling vertrouwen
Hans van der Loo en Joriene Beks komen dan met een hele mooie ervaring die zij met liefde – en wetenschappelijk onderbouwd – delen: sterke teams maken meer fouten. Waarom? Omdat er onderling vertrouwen is en openheid het nieuwe normaal vertegenwoordigt – en er dus geen afrekencultuur heerst. Natuurlijk, een correctie op z’n tijd kan en is soms nodig. Dus, alsjeblieft – als je succesvol wilt zijn – geen dubbele agenda’s, geen achterklap en geen verborgen geheimen. Voor de wielerliefhebbers, dit alles doet me sterk denken aan ‘The Wolfpack’, de bijnaam van het vrijwel onverslaanbare Team Quick-Step met destijds een onverwoestbare Niki Terpstra.
Psychologische vrijheid bij Amazon
De Amerikaanse internetgigant Amazon staat niet bepaald bekend als een warm, zorgzaam bedrijf voor de medewerkers. De cultuur is competitief en meedogenloos. Alles staat in het teken van kille cijfers en koele afrekeningen. En toch stimuleert de bedrijfscultuur mensen om open en openhartig met elkaar om te gaan. Openheid en eerlijkheid zijn de norm. Je mag je nooit achter anderen verschuilen en politieke spelletjes zijn niet toegestaan.
Het is de bedoeling dat mensen vrijmoedig met elkaar omgaan. Dat zij elkaar aanspreken en tegenspreken. Dat ze fouten rapporteren, om er daarna alles aan te doen om ervan te leren. Kennis wordt als vanzelfsprekend met elkaar gedeeld en nieuwe ideeën ongevraagd geopperd. Openhartige gesprekken zijn het fundament waarop het succes van het bedrijf is gebouwd.
Oprichter en chief executive officer Jeff Bezos is daar hoogstpersoonlijk voor verantwoordelijk. ‘Zeg het mij nóg openhartiger’, dat staat op het naambordje van zijn werkkamer. In tegenstelling tot collega-bestuurders voelt hij niet de behoefte zich te omringen met jaknikkers. Hij zoekt juist mensen met afwijkende meningen en alternatieve oplossingen. Er is slechts één randvoorwaarde: alles wat je zegt, moet je feitelijk kunnen onderbouwen – dus vooral niet iets beweren omdat je het gelooft of voelt.
Hoe dit in de praktijk werkt, leert een prachtige anekdote. Tijdens een vergadering met zijn topmanagement maakt Jeff Bezos trots bekend dat de omzet van het platform volgens het nieuwe datasysteem omhoogschiet. Marilyn, als manager verantwoordelijk voor de controle van de verkopen in het magazijn en eenmalig uitgenodigd voor de vergadering, kan haar oren niet geloven. De cijfers zijn zeker twee tot drie keer te hoog. Terwijl de aanwezigen genieten van de omzetstijging, neemt Marylin onverstoorbaar het woord.
“Jeff, die cijfers kloppen niet”, zegt ze.
“Maar ze komen regelrecht uit de database”, antwoordt Jeff Bezos.
“Toch kloppen ze niet”, houdt Marylin stug vol.
Of ze haar standpunt kan onderbouwen? Marylin haalt wat lijsten met magazijngegevens uit haar tas en leest ze voor. Even is het doodstil in de vergaderzaal. Totdat iedereen in de meedenkmodus schiet over de vraag wat er aan de hand is. Uiteindelijk blijkt dat het datasysteem de inhoud analyseerde van de virtuele winkelwagentjes en niet van de werkelijke aankopen. Dat nogal wat klanten meer spullen in hun winkelwagentje dumpten dan ze feitelijk kochten, was de programmeurs ontgaan. Door de boel op scherp te zetten, zorgde Marylin ervoor dat de fout snel werd hersteld.
Uit: ‘Psychologische vrijheid’ van Hans van der Loo en Joriene Beks
Gouden ingrediënten
Daaropvolgend presenteren Hans van der Loo en Joriene Beks op pagina 52 een mooi lijstje. Dat zijn volgens de auteurs de gouden ingrediënten van psychologische veiligheid:
- randvoorwaarden: vertrouwen, vrijmoedigheid – wat een prachtig en betekenisvol begrip! – en verschil maken;
- psychologische veiligheid: inclusie, fouten bespreken, inzet en betrokkenheid, creativiteit en positiviteit;
- effecten: meedoen en meepraten, leren en groeien, betere prestaties, vernieuwing en openstaan en durven.
De schrijvers laten bovenal niet na hoe je dit allemaal in de praktijk toepast en welke weerstanden je gaandeweg tegenkomt. Ze maken duidelijk dat er teams zijn die draaien om angst, racen, safe en vasthouden, met mensen met ieder een eigen karakter en – al of niet – oplossend vermogen. En daarbij gaat het niet om woorden, maar om daden. Ze vertellen hoe je dit dan allemaal soepel kunt organiseren.
Heerlijk boek
Kortom, dit is een heerlijk boek. Je begrijpt de boodschap direct en kunt het onmiddellijk toepassen. Het is absoluut géén beschrijving van een wollige knuffelcultuur. De auteurs schetsen juist de kaders van een omgeving waar medewerkers prettig kunnen opereren. ‘Psychologische veiligheid’ van Hans van der Loo en Joriene Beks wordt dan ook zeer warm aanbevolen!
- Titel: Psychologische veiligheid – Zo vorm je vrijmoedige teams
- Auteur: Hans van der Loo en Joriene Beks
- Uitgever: Boom Uitgevers Amsterdam
- Pagina’s: 160 bladzijden
- Prijs: € 20,00
Door: Jacques Koster
Jacques Koster is mediastrateeg en eigenaar van het bureau Opmaat media consultancy.
Deze recensie werd eerder gepubliceerd op CustomerTalks. Overgenomen met toestemming.
