De optimism bias is onze neiging te denken dat positieve gebeurtenissen ons eerder overkomen dan andere mensen, en dat negatieve gebeurtenissen ons juist minder snel overkomen. Denk bijvoorbeeld aan autorijden: qua sterftecijfers is de auto een van de gevaarlijkste vervoersmiddelen. Toch rijden wereldwijd heel veel mensen auto. We lijken te veronderstellen dat een (dodelijk) ongeluk ons niet zo snel zal overkomen.
Hierbij is onze optimism bias behulpzaam: die helpt ons om niet overal angstig voor te zijn, waardoor we zorgelozer door het leven gaan. Helaas worden we door diezelfde bias ook weleens negatief verrast door iets waar we vooraf op hadden kunnen anticiperen.
In een onderzoek in Nieuw-Zeeland werd studenten gevraagd naar hun verwachtingen over hun toekomstige studieschuld en toekomstig inkomen. De verwachtingen waren overmatig positief: de gemiddelde student verwachtte zijn of haar schuld binnen tien jaar te kunnen aflossen. Volgens de statistieken bleek dit in realiteit een stuk langer te duren. Bovendien schatten studenten hun eigen kansen op een hoog inkomen veel hoger in dan die van hun klasgenoten, zonder een goede onderbouwing waarom. De onderzoekers concludeerden dat de optimism bias ertoe kan leiden dat studenten méér leningen aanvragen, aangezien ze een hoger inkomen verwachten dan ze daadwerkelijk zullen hebben.
Planning fallacy (+++): wat houdt deze bias in?
Een nauw aan de optimism bias gerelateerd concept is de planning fallacy. We zijn nogal eens geneigd om bij het maken van een planning te optimistisch te denken. Daardoor is de planning niet realistisch en wordt deze doorgaans dan ook niet gehaald. Zo gaan we tijdens het plannen graag uit van het ‘best case scenario’, waardoor we te weinig rekening houden met mogelijke tegenslagen.In de bouw lijken niet-realistische planningen eerder regel dan uitzondering. (Ver)bouwprojecten worden zelden precies volgens schema (of eerder) afgerond. Onvoorziene omstandigheden zoals oude rioleringspijpen die plots vervangen moeten worden of materialen die niet goed of snel leverbaar zijn, leiden ertoe dat projecten vrijwel altijd langer duren dan gepland.
Een bekend voorbeeld is de bouw van het wereldberoemde Opera House in Sydney. Voordat de bouw van start ging, werd zowel een financiële als een tijdsplanning gemaakt. Op basis hiervan werd ingeschat dat de bouw van het Opera House ongeveer 3,5 miljoen Australische dollar zou kosten en vier jaar zou duren. Uiteindelijk kostte de bouw 102 miljoen en was het na veertien jaar af.102 Als wij als adviesbureau onze projecten zo zouden begroten, dan zouden we niet meer bestaan! Denk ook aan recentere bouwprojecten dichter bij huis, zoals het Noord-Zuidlijnproject in Amsterdam, dat bijna twee keer zo lang geduurd en vier keer zoveel gekost heeft als gepland.
Ook blijkt uit onderzoek dat we vatbaarder zijn voor de planning fallacy in groepsdiscussies. Als je de planning fallacy in jouw organisatie wilt verminderen, is het dus raadzaam om planningen niet in groepsverband op te stellen. Geef ze eerst individueel vorm, waarna een planning uiteraard gecheckt kan worden door anderen. Er is, kortom, sterk wetenschappelijk bewijs gevonden voor zowel de optimism bias als de planning fallacy.
- Van het boek de Irrationele organisatie is nu ook een luisterboek beschikbaar. Te beluisteren op bijvoorbeeld Storytell of Luisterrijk
Beluister de podcast: De irrationele organisatie met Cornell Vernooij
Bron: De irrationele organisatie
Door: Cornell Vernooij, Maarten Hendriks, Flore Louwers, Judith Stuijt, Wouter ten Have, Steven ten Have
