Moed als managementinstrument

Een voetbalvedette toont moed door de beslissende penalty te nemen in een zenuwslopende WK-finale. Een topchirurg door tijdens een complexe operatie het hoofd koel te houden en daarmee het leven te redden van zijn patiënt. En een piloot door zijn kist veilig aan de grond te zetten nadat één van de motoren tijdens de vlucht is uitgevallen.Maar wat doet een (goede) manager precies om zijn moed te tonen?

Zodra het moeilijk wordt kiezen hele volksstammen op kantoor voor de weg van de minste weerstand. Niet vreemd want op dat moment komt het primitieve, dierlijke deel van ons brein in actie, dat gericht is op overleving. Daar zijn we als mens al duizenden jaren succesvol mee in de evolutie. Alleen hebben we tegenwoordig geen mammoeten meer om op te jagen en komen we op straat ook geen sabeltandtijger tegen. Desondanks zijn er in de kantoorjungle nog genoeg subtielere vormen van gevaar die op de loer liggen. Die ene collega die altijd gelijk wil hebben, dat taaie verandertraject dat al een half jaar dood voor de kast ligt en klauwen met geld kost of de discussie in het wekelijkse overleg die uit de hand dreigt te lopen. Ongemak heet niet voor niets on-gemak. We zoeken het liefste zo snel mogelijk weer de veiligheid, het comfort en het gemak van het vertrouwde. Ook al is dat soms een sleur. We zijn als het ware gemaakt voor gemak. Hoe minder energie iets kost, des te groter wordt onze kans om te overleven. Dat is pure biologie. Daarom komt (cultuur)verandering in organisaties ook zo moeizaam van de grond en worden innovatie en creativiteit vaak onbewust aan banden gelegd. Dit fascineert me al jaren. Om die reden heb ik de afgelopen drie jaar het gedrag van tientallen leidinggevenden bestudeerd. In profit en non-profit sectoren, van overheid tot profvoetbal en van bedrijfsleven tot theaters. Ik heb daarbij een aantal dingen ontdekt die eigenlijk elke leidinggevende zou moeten weten. Ze vormen namelijk de sleutels tot succes, vooral op de momenten waarop het moeilijk wordt. In een Corona crisis bijvoorbeeld. En dit kan ik alvast verklappen: het gaat niet om meer kennis, meer geld, betere controle of om het vinden van de meest ideale organisatiestructuur. Het gaat niet om meer doén. Integendeel. Het gaat om een kardinale deugd, die maar al te vaak vergeten wordt. Moed.

Moed?

Ja. De kunst van het moedig zijn. De moed om tijdens een moeilijk moment bij jezelf naar binnen te duiken, contact te maken met gevoelens, gedachten en overtuigingen. En om vanuit die basis van rust en bewustwording de juiste dappere keuzes te maken. Wat is eigenlijk de definitie van moed, binnen de context van leiderschap? Zonder een semantische discussie op gang te willen brengen luidt mijn definitie als volgt: Dat hogere doel is bijvoorbeeld een organisatiemissie. En daarbij gaat het in essentie altijd om het belang van de klant, de patiënt, de burger of de leerling. Elke beslissing die genomen wordt zou daar op afgestemd moeten zijn. Dat is toch logisch, of niet soms? Ja, op papier wel. Maar als het erop aankomt, ben je dan bereid om een klein stukje van je ego te laten ‘sterven’ voor dat hogere doel? Ben je op dat moment bereid om een valse overtuiging los te laten? Om toe te geven dat je een fout gemaakt hebt? Om toch de verbinding te zoeken met die ene lastige collega? Of om jouw eigen managementfunctie als eerste te schrappen als dat voor de toekomst van het bedrijf het beste is? Dan wordt duidelijk hoe dapper je bent. Want zo zijn er talloze overtuigingen en identificaties die je in de loop der tijd hebt opgebouwd. En hoe kun je jezelf dan ontwikkelen tot een moedige manager? En wat levert het je op?

Kenmerken van dapper leiderschap

Op basis van mijn eigen (niet-wetenschappelijke) onderzoek van drie jaar kom ik tot de volgende vier kenmerken van dapper leiderschap:

1. Stil durven te staan.

Moedige managers onderkennen het belang van introspectie. Ze reflecteren met grote regelmaat op hun eigen gedrag en op de keuzes die ze bewust en onbewust maken. Zo verruimen ze stap voor stap hun eigen bewustzijn. En daar komen geen paddo’s aan te pas.

2. Met vuur spelen.

Moedige managers zijn in staat om elke dag contact te maken met hun energiebronnen, waarden, drijfveren en dromen. Ze geloven ergens in en ze hebben idealen. Met andere woorden: hun innerlijke vuur geeft zoveel warmte af dat ze daarmee de mensen in hun omgeving inspireren en mee krijgen. Moedige managers steken vuurtjes aan en zijn gestopt met brandjes blussen.

3. Ze gaan op zoek naar hun meest gevoelige en intieme plekje.

Oftewel: hun ego. Moedige managers realiseren zich dat hun ego soms in de weg zit, om dat hogere doel te kunnen bereiken. En dan zijn ze bereid om een stukje van dat ego te laten sterven. Geen egotrippers dus maar ego-rippers.

4. Moedige managers beschouwen de praktijk als de beste trainingsruimte.

Ze zien een moeilijke situatie als een kans om te groeien en om eindelijk die doorbraak te bereiken. Want pál achter het ongemak ligt die pot met goud te wachten. Moedige managers omarmen een moeilijk moment omdat het de kortste en meest zekere weg naar succes is.

Transformaties creëren

Deze vier kenmerken zag ik opvallend vaak terug in het gedrag en de persoonlijkheid van de managers die echte transformaties wisten te creëren. De resultaten logen er niet om. Een kleine greep uit de voorbeelden die ik voorbij heb zien komen:

• Een theater dat in recordtempo van rode cijfers naar dikke winst geloodst werd;
• Medewerkers die het initiatief namen om zelf andere functies te creëren en de organisatie daarmee nieuw elan te geven;
• Een dalend ziekteverzuim en hogere medewerkerstevredenheid;
• Van een angstcultuur naar een veilige haven;
• Cruciale loopbaankeuzes die eindelijk gemaakt werden, met meer persoonlijk geluk en groei.
• In een situatie op leven en dood, letterlijk, toch in staat zijn om de verbinding te maken met de persoon die je met een pistool bedreigt.

Het laatste voorbeeld was afkomstig van professor George Kohlrieser, inmiddels een gerenommeerd auteur en grondlegger van het zogeheten ‘secure base leiderschap’. Ik zou dit artikel willen afsluiten met één van zijn quotes die indruk op me gemaakt heeft, toen ik hem sprak in 2019:

Leadership is a heartful process, more than it is a rational process.

Hiermee is de cirkel rond. Het gaat niet om meer doen maar om meer zijn. Zelfbewust, liefdevol, dapper. Stap uit de dagelijkse tredmolen, uit de waan van de dag. Sta stil. Speel met vuur. Doorzie je ego en je valse overtuigingen. Ruim daarna alle obstakels uit de weg, op weg naar dat hogere doel. Je zult de meest inspirerende leider worden die jouw mensen ooit hebben meegemaakt. En juist nu hebben ze daar behoefte aan, in deze onwerkelijke tijden. Mensen verlangen naar perspectief, persoonlijke groei, innovatie en hopen op een betere toekomst voor ons allemaal. Jij kunt daar een bijdrage aan leveren. Vandaag is de beste dag om ermee te beginnen. Door: Gian Kerstges Gian Kerstges is eigenaar en trainer van Optimus Prime advies & training, en auteur van het boek De moedige manager