Een uitstapje van de antropologie naar de filosofie. Als we het hebben over ontzieling, ontmenselijking en het uitvoeren van kwaadaardige opdrachten kun je eigenlijk niet om het belangrijke werk van filosoof Hannah Arendt heen. Ook Arendt probeerde te doorgronden hoe ‘brave huisvaders’ tot zoveel slechts in staat waren in de Tweede Wereldoorlog en analyseerde de manier waarop wij werken en opdrachten aannemen van meerderen.
Gedachte-uitwisseling
De kern van Arendts filosofie is dat de wereld wordt gevormd in de gedachte-uitwisseling tussen mensen. Niks heeft betekenis van zichzelf. In de vrije uitwisseling van ideeën wordt er betekenis gegeven aan gebeurtenissen. Arendt gebruikte de metafoor van de tafel, de agora, waar alles kan en moet worden gezegd en alle stemmen ruimte moeten krijgen. Politiek moet dan ook altijd worden bedreven aan openbare tafels en nooit in besloten crisisberaden en geheime commissies.
Arendt is bekend en verguisd geraakt door haar getuigenissen rondom het Eichmannproces. Ze stelde dat oorlogsmisdadiger Eichmann niet zo’n wreed monster was, maar een suffe ambtenaar die gewoon deed wat hem werd opgedragen toen hij de Jodentransporten naar de vernietigingskampen regelde.
Arbeiten, werken en handelen
Arendt maakte onderscheid tussen ‘arbeiten, werken en handelen’. ‘Arbeiten’ omvat alle taken die gericht zijn op het overleven van het menselijk lichaam: eten, schoonmaken, gezond blijven. ‘Werken’ gaat over het ambachtelijke in de mens: produceren, dingen maken zoals gebruiksvoorwerpen of kunst. Het bij uitstek wezenlijke van de mens is ‘handelen’: met elkaar overleggen en spreken over het goede en over de relationele consequenties die je keuzes hebben.
In ‘De banaliteit van het kwaad’ betoogde Arendt dat het misgaat met de mensheid zodra mensen stoppen met ‘handelen’ door totalitaire macht, door angst of omdat ze snelle oplossingen willen bereiken voor maatschappelijke problemen. Onverschilligheid is daarbij een groter gevaar dan gewelddadigheid.
Doormijmeren thuis
Heb je weleens het gevoel dat een bedrijf, organisatie of systeem je als een anoniem nummer behandelt? Wanneer was de laatste keer? Wat doet dat met je; word je woedend, ga je schelden tegen de klantenservice, word je kleiner tegenover een arts, zoek je een andere school voor je kinderen, zeg je je abonnement op? Hoe zou jij idealiter willen worden behandeld in de supermarkt, op school, door de Belastingdienst, door de politie, in het ziekenhuis? En is dat realistisch, of snap je dat dat niet altijd gaat?
Doormijmeren op je werk
Waar ontziel jij? Op je werk en in jouw rol of jouw positie? Welke procedures en handelingen voer je uit waar je eigenlijk geen goed gevoel bij hebt? Voel je je daarvoor medeverantwoordelijk, of niet echt? Omdat je maar een radertje bent in het geheel? Heb je last van je geweten? Of is het wel oké? In welke processen in je werk ben je gestopt met verantwoordelijkheid te nemen? Wat zou je in jouw vakgebied nooit doen, terwijl het best zou kunnen dat dat ooit van je wordt gevraagd?
Beluister de Boom Management Podcast: Da’s gek met Danielle Braun
Bron: Da’s gek
Door: Danielle Braun
