Ruim tien jaar geleden verscheen Liefde voor leren, het proefschrift van Manon Ruijters waarin zij de diversiteit van leren bespreekbaar maakte voor het leren en ontwikkelen van individuen en groepen.
Leren op een eigen manier
Mensen, teams en organisaties leren op een eigen manier en daarom kunnen we leren en ontwikkelen niet voor iedereen en voor elk vraagstuk op dezelfde manier organiseren en faciliteren. Om leerinterventies effectief te laten zijn, is inzicht nodig in het type vraagstukken, in voorkeuren van leren en in wat wel en niet ontwikkelbaar is. Leren en ontwikkelen zijn heel sterk in beweging. Reden genoeg voor Ruijters om een geheel herziene editie van haar oorspronkelijke boek Liefde voor Leren uit te brengen.
De wereld is complex en onvoorspelbaar geworden en leren daardoor belangrijker en meer divers. Leren is van oudsher kennis overdragen van de ene mens op de andere. Tegenwoordig gaat leren echter ook over kennis delen, nieuwe inzichten ontwikkelen, innovaties tot stand brengen, over wat tussen de regels door – impliciet – gebeurt, over met en van elkaar leren en over nieuwe perspectieven als leren van de toekomst en transformatief leren. Daar hoort ook een nieuwe taal over leren bij. Leren moet worden gedifferentieerd naar de diversiteit onder de medewerkers van organisaties in plaats van eenheidsworst voor allen. Manon Ruijters reikt daar de Language of Learning voor aan, een taal die variëteit in leren als kern heeft en die het mogelijk maakt de verschillen te benoemen en te gebruiken.
Leren passend organiseren
Organisaties zijn er niet altijd goed in om leren op een passende manier te organiseren. Dat kan het voor medewerkers onnodig zwaar, vervelend of saai maken, terwijl het juist belangrijk is dat zij liefde voor leren ontwikkelen. De positieve psychologie laat namelijk zien dat liefde voor leren het geluk van mensen versterkt. Naast de positieve psychologie staat het sociaal constructivisme centraal in het boek. Dat laatste gaat vooral over de manier waarop mensen naar de werkelijkheid kijken, met als uitgangspunt dat er geen objectieve waarheid is, maar wel verschillende perspectieven op de werkelijkheid. Het is dus zaak die verschillende perspectieven op te zoeken – ook die op leren – in plaats van ze te negeren. Verder benadrukt het constructivisme dat leerprocessen sociaal zijn en dat zij het beste resultaat opleveren als zij actief construerend, in een authentieke context en in samenwerking georganiseerd worden. Daarnaast brengt de auteur meer dan 25 jaar praktijkervaring met leren en ontwikkelen in.
Het formele leren en ontwikkelen van mensen is in en om organisaties is sterk uitgebreid met het informele leren. Een breed scala aan werkvormen geeft daar vorm aan. Volgens de auteur ligt stagnering op de loer, omdat we het overzicht kwijt zijn. Oude inzichten worden steeds sneller vervangen door nieuwe, die op zich nauwelijks de kans krijgen te beklijven. Het gaat er juist om zowel oude als nieuwe opvattingen allemaal te zien als puzzelstukjes van het geheel. Alle opvattingen hebben waarde, maar het is de kunst te weten wanneer wat, voor wie werkt om het leren en ontwikkelen eenvoudig en effectief in te richten. Manon Ruijters wil met haar boek een taal bieden om orde in de puzzelchaos te scheppen, waarmee opdrachtgevers, gebruikers en opleiders elkaar beter leren verstaan. Liefde voor leren is een omvangrijke handleiding voor leren en ontwikkelen, die zich niet plat laat slaan in een recensie. Een eerbiedwaardig en erudiet werk, toegankelijk geschreven. Het boek doet recht aan de diversiteit van de complexe samenleving, maar is door zijn omvang minder geschikt voor lezers die op zoek zijn naar snelle hapklare brokken.
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
