Anticiperen op de toekomst is een steeds lastigere opgave. Wat vandaag een goede strategie is, kan morgen alweer achterhaald zijn. Toch moeten managers zich een beeld vormen van die toekomst om verantwoorde besluiten te nemen. Vervolgens moeten ze op tijd hun strategie bijstellen en ook nog eens ervoor zorgen dat de strategie wordt uitgevoerd. Daarvoor heb je een ‘agility based strategy’ nodig. En daarover schreef Leo Kerklaan een boek.Â
Wendbaarheid zie ik als een hoogst actuele organisatiecompetentie. Start-ups kunnen een gevestigde organisatie zomaar passeren, voorbeelden te over. Hoe kan een organisatie dit voorkomen? Kan hij zich aan de omstandigheden aanpassen en toch voorwaarts momentum behouden?
Ik denk dat organisaties dit alleen kunnen als zij een overlevingsstrategie hebben waarbij wendbaarheid in alle stappen is ingebakken.
Een strategie geeft focus. De chaotische praktijk dwingt echter altijd tot aanpassingen. In De wendbare organisatie laat ik zien hoe de organisatie hiervoor de nodige behendigheid kan verwerven. Dat begint al in de fase van de strategieformulering, maar is juist ook bij strategie-implementatie en -uitvoering van groot belang.
Olietankers
In zowel de private als publieke sector zien we organisaties worstelen met wendbaarheid. Ze zijn ongemakkelijk dik. Veel organisaties zijn olietankers geworden die nauwelijks meer kunnen manoeuvreren. Wendbaar zijn wordt als zwak en vijandig bejegend in organisaties die doordesemd zijn met processen, controlestructuren en verantwoording.
In die organisaties heersen overtuigingen en veronderstellingen die diep geworteld zijn in de traditionele bedrijfskunde: stabiliteit, standaardisatie en control centraal. Deze zaken hebben hun waarde bewezen, maar ze vormen nu (mentale) roadblocks op weg naar verandering.
Denkkracht
Als alternatief voor het blinde geloof in deze centrale waarden zie ik het durven nadenken over geheel nieuwe mogelijkheden. Uiteraard moeten de kansen en risico’s serieus worden ingeschat, maar het nadenken gaat verder. Het gaat ook om de inschakeling van de denkkracht van de hele organisatie bij het uitdenken van de implementatie.
In de praktijk moet uiteraard blijken of het werkt, en dat moet je uitzoeken door kleinschalig te experimenteren. Zo kun je de strategie herijken. De uitdaging zit hem in het vinden van de juiste mix van focus, stabiliteit én wendbaarheid.
Medewerkers betrekken
Wendbaarheid vraagt om medewerkers die zich emotioneel betrokken voelen bij de organisatie. Dat kun je bereiken door alle niveaus te betrekken bij zowel planning als uitvoering van de strategie. Daar moeten werkvormen voor gevonden worden.
In De wendbare organisatie bespreek ik daarom strategieontwikkeling in workshops. Hierin kunnen nieuwe strategische concepten worden gevisualiseerd, bijvoorbeeld met een strategiehuis of strategiekaart. Visualiseren is de olie voor het groepsproces tijdens de workshop; oorzaak- en gevolgrelaties worden beter begrepen, waardoor men bij verstoringen adequater kan reageren.
Processen zijn struikelblok
Bij de strategie-implementatie zie ik het ombouwen van de bestaande ingeslepen processen als het grootste struikelblok. Procesbeheersing is te veel een zaak van experts geworden. Het moet radicaal anders. Uitvoerende teams kunnen processen inrichten, verbeteren en beheersen als er feedback is en men leert van fouten. Men moet een manier vinden die tot kenniscreatie leidt, die op zijn beurt de sleutel is naar snellere processen en betere producten.
Ik laat zien hoe resultaten worden bereikt met design thinking (niet één oplossing, maar meer te testen opties), besluitvorming over de opzet van experimenten, kleinschalig experimenteren met procesverbeteringen (toepassing PDCA-cirkel), en het delen en leren van inzichten op basis van prestatiemeting.
Samenwerken mag geen toeval zijn
Samenwerking krijgt veel aandacht in De wendbare organisatie. Dat is een cultuuraspect dat in ere hersteld moet worden. Wendbaarheid vraagt om intensieve samenwerking en deze mag niet van het toeval afhangen. Ik vind daarom dat samenwerking moet worden ‘geïnstalleerd’.
Mijn oplossing noem ik bewust het coöperatief systeem. De bouwstenen hiervan zijn: zelfsturing, regie, statusinformatie en leerstructuur. Ik laat zien hoe hiermee de kenniscreatie en procesverbetering kan worden uitgelokt.
Leo Kerklaan is organisatieadviseur. Hij geeft tal van sessies over strategisch prestatiemanagement. Hij is de auteur van De wendbare organisatie. Eerder schreef hij De cockpit van de organisatie over prestatiemanagement met indicatoren.
