Veranderaars moeten kijken naar hun eigen rol in de organisatie. Dat zegt journalist en schrijver Joris Luyendijk die een college geeft in de reeks Veranderkunde: Nieuwe geluiden. Drie vragen van Shirine Moerkerken aan deze spraakmakende journalist.
1. Goed veranderen begint bij goed kijken. Waar adviseer jij veranderaars in hun eigen organisatie naar te kijken?
‘Allereerst: hun eigen rol in die organisatie. Als ik vertel aan managers dat ik door de boven mij gestelden op redacties vaak enorm ben gehinderd bij mijn ontplooiing als professional, dan knikken ze allemaal straf: dat hebben zij ook meegemaakt. Maar wat ze zich op zo’n moment zelden afvragen is: ben ik zelf ook zo’n manager die anderen hindert? Zoals de Duitsers zo mooi zeggen: het systeem ben jij zelf, je staat niet in de file, je vormt de file’.
2. Je maakt onderscheid tussen transactioneel onderzoeken en transformationeel onderzoeken. Wat is het verschil? En wat vraagt het van de veranderaar om transformationeel te gaan onderzoeken?
‘Bij transactioneel onderzoeken weet je de vraag en ga je op zoek naar het antwoord. Transformationeel is op zoek gaan naar de vraag. Het is het verschil tussen open en gesloten vragen. Veel mensen opereren hun hele bestaan transactioneel en denken dat ze daarmee het maximale uit zichzelf en hun omgeving halen. Open denken, kijken en bevragen is heel moeilijk te leren, je bent er nooit klaar mee maar het kan wel en begint met het besef wat een schade gesloten vragen aanrichten.’
Bij transactioneel onderzoeken weet je de vraag en ga je op zoek naar het antwoord. Transformationeel betekent op zoek gaan naar de vraag.
3. Bij het veranderen van organisaties kom je als veranderaar ook aan de taboes en daarmee aan mensen met machtsposities. Hoe doe je dat integer en zorgvuldig?
‘Ik wilde dat ik het wist! Ik ben niet voor niets freelancer. Het is mij niet altijd gelukt mij met de mensen boven mij en hun taboes productief te verstaan. Als terugvalpositie hanteer ik altijd de stelregel: behandel anderen zoals je zelf behandelt wil worden. En besef dat als je aan macht en taboes komt (taboes beschermen vaak de macht), je daarmee per definitie geen vrienden maakt. Vrijwel niemand waardeert het wanneer je hem of haar macht afneemt. Strijd en conflict is niet altijd een nederlaag maar soms ook een noodzakelijke fase bij verbetering.
Joris Luyendijk is werkzaam in de journalistiek en bekend van zijn werk als journalist voor de Volkskrant, NRC Handelsblad en het NOS Journaal. Hij studeerde antropologie aan tal van universiteiten en woonde onder andere in Amerika, Egypte, Libanon, Israël en Groot-Brittannië. Tijdens de collegereeks ‘Veranderkunde: Nieuwe geluiden’ laat Joris laat je aan de hand van zijn eigen werkwijze als onderzoeker/journalist zien hoe je op een even ongewone als onthullende manier naar groepen en organisaties kunt kijken.
