In een recent interview bij EenVandaag heb ik mij laten ontvallen dat de transitie naar een circulaire economie om te beginnen het astronomische bedrag van zo’n slordige tien miljard euro gaat kosten. Alleen voor de Nederlandse economie. Maar is dat wel zo? Misschien is het veel meer, of veel minder. Waar moeten we in investeren en wat moeten we dan afschrijven? Is er iemand die dat weet? Denkt u even mee.
Prinsjesdag in aantocht
Nog een aantal dagen en het is weer Prinsjesdag. Op 20 september zal Koning Willem-Alexander met gepaste dictie de Troonrede uitspreken. Een traditie die sinds 1814 bestaat. De Koning doet dat sinds 2013. Hij is dus dit jaar aan zijn vierde editie toe. Door het uitspreken wordt het nieuwe werkjaar van de Eerste en Tweede Kamer geopend. Later die dag zal Minister Dijsselbloem van Financiën de Miljoenennota en Rijksbegroting aanbieden aan de Tweede Kamer. En voor wie niet kan wachten: u kunt de Miljoenennota, de Rijksbegroting, het Belastingplan en alle bijbehorende stukken bekijken vanaf 20 september 15.15 uur op Rijksoverheid.nl.
Economische waarde meten
Het is gangbaar om de economische waarde van een land te meten aan de hand van het bruto binnenlands product (BBP), een meetlat voor de totale waarde van alle goederen en diensten die in een land zijn geproduceerd. Meestal wordt dit getal per jaar berekend. Dat BBP was in 2014 663 miljard euro. Recent is die meetlat herijkt waardoor er sprake is van een boekhoudkundige stijging van ruim 7% BBP. De omvang van de economie per hoofd van de bevolking ligt fors boven het gemiddelde in de EU. Door die herijking van de rekenmethode zijn we als land niet rijker geworden. Nederland was en is een zeer welvarend land, maar dat wist u natuurlijk al.
Verkiezingen in aantocht
Recent heeft minister Kamp van Economische zaken daarover gezegd: “De laatste jaren hebben bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden al goede stappen gezet om effectiever, slimmer én winstgevender om te gaan met schaarse grondstoffen. Het kabinet wil samen met maatschappelijke partners de komende jaren het gebruik van grondstoffen reduceren en in 2050 een circulaire economie hebben. De ambitie is om in 2030 vijftig procent minder gebruik van primaire grondstoffen zoals mineralen, metalen en fossiele grondstoffen, te realiseren.” (zie www.rijksoverheid.nl)
‘Nieuwe economie heeft veel potentie’
‘De circulaire economie is onomkeerbaar en broodnodig’ stelde de Sociaal Economische Raad eerder dit jaar al in het rapport ‘Geen tijd te verliezen’. Omdat grondstoffen simpelweg opraken, móet afval wel worden hergebruikt om de welvaart in stand te houden. Volgens het kabinet heeft de nieuwe economie dan ook veel potentie. Uit onderzoek blijkt dat de circulaire economie de komende jaren kan uitgroeien tot een miljardenbranche die aan tienduizenden mensen werk kan bieden.
Uit onderzoek blijkt dat de circulaire economie de komende jaren kan uitgroeien tot een miljardenbranche die aan tienduizenden mensen werk kan bieden.
Naar verwachting komt de overheid op 5 oktober met een rijksbrede visie op de circulaire economie, daags na Prinsjesdag. Zonder al te veel fantasie wordt misschien ook duidelijk dat er naast Prinsjesdag ook verkiezingen in aantocht zijn. Rutte II wil opgeruimd en met een visie vertrekken ook al heeft de premier in een eerder stadium gezegd: “Visie is als de olifant die het uitzicht belemmert.”
Maar Nederland moet veranderen en meegaan in de technologische en geopolitieke veranderingen die de samenleving de komende jaren zullen treffen, althans volgens het betoog dat premier Mark Rutte in 2013 in De Rode Hoed afstak (02.09.2013). Dus de toekomst wordt gekenmerkt door grote veranderingen die doorgaans transitie genoemd worden.
Transitie in aantocht?
Stel dat we aan de ruim twee honderd jaar oude traditie van Prinsjesdag een radicale draai zouden geven. Niet langer zou het nationale huishoudboekje centraal staan, maar de collectieve opgave om in een of meerdere decennia integraal te verduurzamen. Stel dat die visie mag en moet. Stel dat die visie een visie is op een radicaal andere economie. Dat de Moonshot, de ‘Man on the Moon’, inderdaad het beeld is wat minister Kamp schetst: 50 % minder gebruik primaire grondstoffen in 2030 en een 100% circulaire economie in 2050.
Een radicaal andere economie realiseren vraagt om een alles-moet-anders-aanpak.
Het hoeft geen betoog dat dit een ongelofelijke uitdaging is, één waarbij de wederopbouw na WOI en WOII wel eens in het niet zouden kunnen vallen. Want dat realiseren, vraagt om een alles-moet-anders-aanpak.
Dan stoppen we met kolencentrales, koppelen we wijken van het aardgas af, voeren een nieuw belastingstelsel in, geven we mensen grondstoffen-paspoorten bij hun geboorte, gaan we een Gouden Eeuw voor ontwerpers tegemoet, krimpt onvermijdelijk en onverbiddelijk de huidige lineaire economie en komt Nederland vermoedelijk op nummer 1 van de top 100 van meest innovatieve landen.
Er zal nog wel veel en veel meer zijn, want dit is slechts het topje van de transitie-ijsberg. En dat allemaal in pakweg anderhalf decennium.
En wat die transitie mag kosten?
Tien miljard of 10% van het BBP? In een decennium een volledig BBP?
Ik weet het niet. Heb dus maar heel onzorgvuldig iets geroepen over wat die transitie kost. Maar dat het serieus geld gaat kosten, is een ding dat zeker is.
Nu hoop ik maar dat op Prinsjesdag 2016 en in de Troonrede en in de Miljoenennota die ambitie om te komen tot een volwaardige Circulaire Economie in woord en budget tot uitdrukking wordt gebracht. Want anders leven we inderdaad in een land met een visieloze regering. En dat kan toch niet waar zijn.
Jan Jonker is hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit (Nijmegen School of Management) te Nijmegen. Hij schreef o.a. de bestseller ‘Nieuwe Business Modellen; Samen Werken aan Waardecreatie’ ( 2014). Daarvan is recent de Engelse vertaling verscheen, gekoppeld aan een MOOC (bit.ly/1TRfa8A). Momenteel werkt hij aan een landelijke enquête over Business Modellen voor de Circulaire Economie die in het najaar van 2016 verspreid gaat worden. Op Duurzame Dinsdag 2016 heeft hij als enige wetenschapper een Duurzaam Lintje in Den Haag in de oude Tweede Kamer mogen ontvangen.
Lees hier de voorgaande Columns van Prof. Jan Jonker over de transitie naar een circulaire economie.
