In deze pandemische tijd worden we overweldigd door de wetenschappelijke twijfel en het nog-niet-weten van onze virologen en artsen
Ooit verslond ik de boeken van Isaac Asimov die hij zo tussen 1940 en 1980 schreef. De joods-Russische biochemicus en sciencefictionschrijver Asimov voorspelde en beschreef ‘The Cult of Ignorance’. De cultus van onwetendheid. Daarmee voorzag hij dat er zo rond deze tijd een beweging, een religieusachtige sekte zou ontstaan, die zich ideologisch en fundamenteel zou verzetten tegen de wetenschap. Tom Nichols, Amerikaans academicus internationale zaken en oorlogvoering, beschreef in 2017 in ‘The Death of Expertise’ het fenomeen van het openlijk belijden van weerzin tegen kennis en expertise. Internet, social media, een cultuur aangedreven door Google en You Tube, zou iedereen het gevoel geven expert te zijn. Het verschil tussen leken en experts wordt weggehoond.
Ik observeer dat we die cultus van onwetendheid aan het benaderen zijn. Anti-vaxxers, 5G-verzet, Virus Waanzin en zelfs academici in eigen kring die tweeten: ‘ik stel vragen bij’, of: ‘wetenschap is ook maar een mening’ nemen hand over hand toe in aantal en invloed. Slechts de witte gewaden en heilige boeken ontbreken nog om er een ware cultus van te maken.
Wetenschappelijke twijfel
Het cultiveren van onwetendheid en anti-intellectualisme als ideologie is wezenlijk iets anders dan een wetenschappelijke publicatie in twijfel trekken of het voeren van debat in de academische arena. De claim van de wetenschap was nooit en te nimmer om de waarheid in pacht te hebben. Wetenschappelijke twijfel en het bevragen van elkaars resultaten en hypotheses wordt elke wetenschapper met de paplepel ingegoten. Het lijkt of met de toegankelijkheid van de wetenschap, de publieke claim om ‘de waarheid te vertellen’ groter is geworden. En weet je het niet, dan ben je ‘af’.
Laatst had ik een boos vriendinnetje aan de lijn, naar aanleiding van een publicatie over de vraag of psychisch lijden al dan niet genetisch is bepaald. Een lang en uitvoerig onderzoek was gedaan, volgens alle geldende academische standaarden. De uitkomst beviel mijn vriendin niet en dus ‘was het een kut- en biased onderzoek’. En was wetenschap überhaupt belachelijk. Ze vertrok naar de dark side van de cult of ignorance. Wetenschappelijke twijfel is inherent aan de academische cultus. Dat is iets anders dan anti-intellectualisme, dat alle expertise per definitie weg zet als gevaarlijk, onbetekenend en biased.
Corona
In deze pandemische tijd worden we overweldigd door de wetenschappelijke twijfel en het nog-niet-weten van onze virologen en artsen. Wat willen we graag eensluidende antwoorden over aerosolen, of het beestje nu wel of niet op voorwerpen blijft plakken, of kids nu wel of niet verspreiden, welke schade het virus precies veroorzaakt.
We willen uitkomsten, resultaten en duidelijkheid. Omdat het belang voor het volk zó groot is, kijken meer mensen dan ooit mee in de academische arena rond corona. En dat politici de wetenschappelijke twijfel direct moeten interpreteren en vertalen naar coronamaatregelen, maakt diffuus wat waarheid is en wat wens. Sommige mensen lukt het om ‘mee te hangen in het ondertussen’. Die zijn senang met het niet weten en verdragen dat het nog even duurt totdat steeds meer stukjes kennis op hun plaats zullen vallen. Tegelijk parkeren steeds meer mensen de wetenschap als onnuttig. De weg wordt geplaveid voor een cult of ignorance.
Middeleeuwen
De cultus van onwetendheid heeft middeleeuwse trekken. Kenmerken van volkeren waarin religie en ideologie verheven zijn boven kennis en expertise. Het brengt ons terug naar de tijd van voor de Verlichting en is gebaseerd op het verkeerde idee dat democratie betekent dat ‘mijn onwetendheid net zo goed is als uw kennis’. Dat vind ik een zorgelijke ontwikkeling.
Respect
Het lijkt een goed idee als we kinderen weer leren luisteren naar kennis van docenten. Voorzichtig zijn met onderwijskundige bewegingen die ideologisch propageren dat alle kennis spelenderwijs en zelf ontdekkend tot kinderen kan komen. Laten we op scholen en universiteiten en in de krant uitleggen dat wetenschappers eerst onderzoeken en niet alwetend zijn, voordat ze tot resultaat kunnen komen. Dat het in crisistijd heel wijs is om naar alle stemmen in de samenleving te luisteren én dat je experts hebt die gewoon wat meer weten, al zoeken ze nog verder. Laten we experts toevoegen aan onze politieke arena, omdat ook politici getroffen lijken te worden door het virus van anti-intellectualisme. Laat academici hun titels weer gebruiken. Respect voor kennis en jarenlang vergaarde wijsheid koesteren.
Zo niet, dan breekt de era aan van kabouters en elfjes. Van de gruwelen van Griekse goden en Supermanpresidenten. Van schavotten en onthoofdingen op het dorpsplein van al wat ons onwelgevallig is. Als we ons limbisch oerbrein boven de prefrontale cortex gaan verheffen, stappen we terug in de tijd.
Door: Danielle Braun
Danielle Braun is corporate antropoloog. Ze reist de wereld rond om van tribes overal op de wereld te leren hoe we moeten organiseren en veranderen. Danielle staat dagelijks als een van Nederlands topsprekers op het podium. Ze adviseert bestuurders over organisatie-verandering en bij taaie verander-vraagstukken. Is directeur van de Academie voor Organisatiecultuur. Ze is auteur van managementboek van het jaar 2016 ‘De Corporate Tribe van Building Tribes, Tribaal Kantoorgedoe en Da’s Gek. Columnist voor kranten, radio, TV.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Joop.nl
