De TV-series van Ruben Terlou Langs de Oevers van de Yangtze en Door het hart van China maakten diepe indruk op televisiekijkers. Terlou signaleert een zeker dedain waarmee we vanuit het westen soms naar China kijken. ‘In China kijken ze veel meer naar de lange termijn en is er meer saamhorigheid dan hier. In ons doorgeslagen individualisme verliezen we die saamhorigheid wel eens uit het oog.’ Tegelijkertijd hoopt Terlou niet dat de macht van China te groot wordt. ‘Onder economische druk van China moeten we onze standaarden niet willen verlagen.’
Als Ruben Terlou moet kiezen tussen China en Nederland, twijfelt hij en wordt hij heen en weer geslagen als een Chinese pingpongbal. Hij houdt van China, het eten, de veiligheid, de mensen, de cultuur. Het is zijn tweede vaderland geworden. Hij heeft ook respect voor wat het land de laatste decennia heeft bereikt. Er zijn steden uit de grond gestampt, hoge snelheidsnetwerken aangelegd, infrastuur gerealiseerd… ‘Dat zou in dat tempo in Nederland onmogelijk zijn geweest.’ De keerzijde (pingpong): het gaat vaak ten koste van mensen en hun leefomgeving. ‘Maar het is ook weer te makkelijk om dan direct te veroordelen wat in China gebeurt. Uiteindelijk werkt de vooruitgang wel ten goede van het collectief.’Individu
Terlou heeft in de loop der jaren ervaren dat er een groot verschil is tussen China en het westen wat betreft de focus op het individualisme. ‘Wij hebben in het westen de Verlichting gehad, China niet. Wij zijn er in het westen aan gewend geraakt dat het individu in het midden staat. Waar wij rechten hebben, hebben Chinezen vooral plichten. Maar omdat in China het individu ondergeschikt is aan het collectief, is er ook een veel groter belang voor de groep. Ook is er veel meer aandacht voor de lange termijn in China. Het is meer Rijnlands dan Angelsaksisch. En samen, zoals in de Chinese cultuur, kom je misschien wel eerder op een punt waar je uiteindelijk wilt zijn, dan vanuit onze individualistische benadering. In ons doorgeschoten individualisme, zijn we de saamhorigheid deels verloren. Soms is het goed om stil te staan bij het feit dat we als individu onderdeel zijn van een groter geheel.’Keerzijde
Maar het succes van China heeft een keerzijde. De bal kaatst terug. De macht van China neemt in de wereld zo toe, dat Terlou signaleert dat we concessies aan het doen zijn om maar zaken te mogen doen met wereldmacht China. Dat we mensenrechten aanpassen aan de Chinese norm of mee gaan in het politieke Chinese spel. Just for business. Ook ziet hij grenzen aan controle. Op een zebrapad in China word je gefotografeerd als je door rood loopt. Iedereen die daar oversteekt, wordt gefilmd. Mensen die vijf keer door rood lopen, komen op een zwarte lijst te staan. Ze kunnen dan niks meer, ze krijgen geen lening meer bijvoorbeeld. Terlou: ‘Dat gaat me dan wel ver. Individuele westerse vrijheid zit diep in mijn culturele DNA.’ Op het gebied van onderwijs en zorg, bivakkeert Ruben ook liever in Europa dan China. China kent ook een systeem van sociaal krediet. Punten voor fatsoenlijk gedrag of juist straffen voor onfatsoenlijk gedrag. Wat vindt Terlou daar van? ‘Het is heel makkelijk om dat systeem te veroordelen. Extreme voorbeelden zijn soms best interessant. Ze komen ergens vandaan, hebben vaak ook een logische voedingsbodem en werken in een land als China goed. Ik ben een vogelaar en een fotograaf. Ik kijk vooral. Overall is mijn boodschap dan ook: houd je ogen open. Sluit je ogen niet en observeer. Zowel hier als in China. Het Chinese hiërarchische systeem lijkt onwenselijk, maar het systeem heeft ook voordelen. En een ondernemer als Jack Ma heeft met Alibaba een zeer succesvol bedrijf opgebouwd, terwijl hij tegelijkertijd een boek over Tao in zijn achterzak had. Dat kan dus ook in China.’ Hij wil er maar mee zeggen dat veroordelen vaak te makkelijk is. Kijk en zie. Observeer als een vogelaar.
WK voetbal
Dat de macht van Azië groeit, bleek tijdens de laatste WK Voetbal. Stonden op de boardings langs het veld vroeger reclames van vooral Coca Cola en McDonalds, die zijn deels vervangen door Aziatische bedrijven. Een signaal? Terlou: ‘We onderschatten China. We denken dat ze hun politiek en economie wel aanpassen aan de onze. Maar dat doen ze niet. Ze maken een eigen variant erop. We realiseren ons onvoldoende wat de impact van China op de rest van de wereld is.’Crisis
Het woord crisis in het chinees bestaat uit twee karakters: gevaar en kans. Als Chinezen gevaar zien, ruiken ze ook direct kansen. Ze zien hoe het anders kan. Typerend voor hoe een Chinees door het leven gaat. Terlou: ‘Een Chinees is optimistisch en pragmatisch. Haalt eruit wat er in zit. Ook uit een crisis. Mooi dat dat in twee karakters samenkomt.’ Tijdens het Event Corporate Culture zal arts, fotograaf en documentairemaker Terlou pingpongend zijn gehoor inspireren. Dan weer met een Chinese, dan weer met een westerse blik. Om de ogen niet te sluiten. Om de kracht én het gevaar van (doorgeslagen) individualisme te zien. Om te leren van de Chinese mindset en de kracht van het collectief, zonder onze westerse verworvenheden uit het oog te verliezen.
- Ruben Terlou is spreker op het Event Corporate Culture >>>
