Grip houden op kwaliteit van grondstoffen

De publicatie van de Ellen MacArthur Foundation in 2012 over de circulaire economie werd met groot enthousiasme ontvangen. Sindsdien wordt er bejubelend over geschreven, net als over het werk van Braungart en McDonough, ‘Cradle to Cradle’. En terecht, het is immers duidelijk dat het Westerse tempo van het verbruiken van grondstoffen zo niet langer kan. Het opnieuw gebruiken van materialen lijkt een logische redding. Maar zo eenvoudig als het klinkt, is het niet, want wat doet recyclen met de kwaliteit van grondstoffen?

Recyclen mag dan wel een nieuw en modern woord zijn, het hergebruiken van materiaal is al zo oud als – in ieder geval – de bijbel. Daarin wordt vermeld dat ‘zwaarden worden omgesmeed tot ploegscharen’ (Jesaja hoofdstuk 2 vers 4).

Kunststoffen recyclen

Toch loopt menigeen vast in het hergebruiken van materialen. Als we bijvoorbeeld kijken naar kunststoffen, dan zien we al snel tien soorten die we in het dagelijks leven tegenkomen, en nog eens minstens twintig in de meer specialistische soorten.

Dan hebben we het nog niet over de biobased kunststoffen en harsen. Kunststoffen scheiden is in sommige gevallen technisch nog redelijk goed mogelijk. Maar het leidt vaak tot een laagwaardige kwaliteit kunststoffen, waarbij veel toepassingen worden uitgesloten.

Kunststoffen scheiden is in sommige gevallen technisch redelijk goed mogelijk, maar leidt vaak tot een laagwaardige kwaliteit kunststoffen.

Kunststoffen bevatten voor hun originele toepassing allerlei kleuren en toeslagstoffen en zijn vaak in een mengsel (‘compound’) gemaakt. Recycling geeft dan een mengelmoes van kunststoffen met een te lage kwaliteit. Daarbij komt nog dat veel kunststoffen zo goedkoop mogelijk voor hun toepassing zijn gekozen, waardoor hun molecuulketen niet erg lang is. Het opnieuw gebruiken van kunststoffen gaat met behulp van een spuitgietmachine, bij een temperatuur van 140 tot 180 ^oC. Hierdoor breken molecuulketens waardoor het kunststof zwakker wordt. De remedie is dan het bijmengen van virgin kunststoffen.

Afname van gebruiksmogelijkheden

Nu bestaan kunststoffen nog niet zo lang als de bijbel, maar degradatie van de kwaliteit van grondstoffen komt ook voor bij natuurlijke stoffen als papier- en textielvezel. Elke keer dat het wordt gerecycled neemt de vezellengte af en daarbij de sterkte, en dus de gebruiksmogelijkheden.

Elke keer dat natuurlijke stoffen als papier- en textielvezels worden gerecycled, neemt de vezellengte af en daarbij de sterkte  en dus de gebruiksmogelijkheden.

Het ongewild opmengen van koper in staal is ook een probleem. Bij elke cyclus dat het staal weer opnieuw wordt omgesmolten, wordt er een beetje koper per ongeluk bijgemengd. Het koper valt er bij het smelten niet uit te halen. Te veel koper in het staal verzwakt het staal. En dat geeft slappe ploegscharen en zwaarden.

Het vermarkten van de huidige, gerecyclede kunststoffen wordt, afhankelijk van de toevoer aan het recyclingsproces, bemoeilijkt door de gegarandeerde kwaliteit. Het bepalen van de bandbreedte van de kunststoffen en de kans op of hoeveelheid van ongewenste stoffen is een lastige zaak. Hierdoor worden veel gerecyclede kunststoffen in laagwaardige toepassingen ingezet.

Kwaliteit garanderen

Er is een beperkte hoeveelheid en een lage prijs voor de grondstoffen die beschikbaar zijn voor het doorzetten van de circulaire economie – en daardoor een lage omzet voor zo’n economie.

Om de circulaire economie een impuls te geven, moeten we overgaan tot drastische maatregelen om de materialen te hergebruiken.

De keuze aan materiaalsoorten die we in onze moderne maatschappij hebben, is onvoorstelbaar groot in vergelijking met Bijbelse tijden. Met deze enorme keuze aan materialen maken we de meest vooruitstrevende producten. Maar we maken daarbij ook de meest onvoorstelbare kluwen aan materialen, die nauwelijks zijn te recyclen.

Om de circulaire economie een impuls te geven, moeten we overgaan tot drastische maatregelen om de materialen te hergebruiken. Beperking van de keuze in materialen en stevige sturing van restmaterialen in de goede richting, zal desnoods vanuit de overheid moeten worden opgelegd.

Jan-Henk Welink is een van de hoofdsprekers van de Collegereeks Circulaire Economie. Hij is oprichter van het Kennisplatform Duurzaam Grondstoffenbeheer vanuit de TU Delft. 

Lees ook: Circulair denken, circulair doen: dé nieuwe norm