Fouten maken. Voor de een is het een nachtmerrie, voor de ander een bron van inspiratie. In de praktijk blijken fouten vaak het verschil te maken tussen vastlopen en vooruitkomen. In een open gesprek tussen Eduard van Brakel en Frank Deuring – oprichter van de Foutenfabriek en auteur van Superfalen – komt een rijk palet aan inzichten voorbij. Hoe kunnen organisaties een cultuur creëren waarin fouten bespreekbaar zijn? Waarom is kwetsbaarheid van leiders cruciaal? En wat levert het uiteindelijk op?
Twee stage-ervaringen die alles bepaalden
Voor Frank begon de fascinatie voor fouten bij twee totaal verschillende stageplekken. Op de eerste liep hij elke dag met buikpijn rond: fouten werden afgestraft en tegen hem gebruikt. De tweede stage was een verademing: fouten werden gezien als leermomenten. In die omgeving bloeiden hij én zijn collega’s op. Dat verschil legde de basis voor zijn overtuiging dat een open cultuur rond fouten leidt tot werkplezier en betere prestaties.
Applaus voor fouten
Later tijdens een cursus improvisatietheater leerde Frank een simpele maar krachtige oefening kennen: wie een fout toegaf, kreeg applaus. Het veranderde direct de sfeer. Fouten werden niet meer gezien als falen, maar als brandstof voor leren en plezier. Die ervaring werd de kiem voor trainingen en uiteindelijk de Foutenfabriek.
Leiderschap en voorbeeldgedrag
Volgens Frank begint een gezonde fouten-cultuur altijd bij leiderschap. Medewerkers kijken omhoog: hoe gaat de leiding om met fouten? Worden ze afgestraft, of juist erkend en gebruikt als leerpunten? Een leider die eigen fouten toegeeft, creëert ruimte voor anderen om hetzelfde te doen. Dat leidt tot lef, openheid en innovatie. Angst daarentegen leidt tot stilstand.
Waarom fouten toegeven zo moeilijk is
Ons brein is geprogrammeerd om pijn te vermijden. Een fout toegeven doet pijn en voelt als gezichtsverlies. Bovendien komt managementcultuur historisch uit de industriële revolutie, waar angst en straffen de productiviteit moesten verhogen. In de huidige tijd werkt dat averechts: organisaties hebben creativiteit, samenwerking en innovatie nodig.
Van herhaalde fouten naar gezamenlijke verantwoordelijkheid
Maar wat als iemand steeds dezelfde fout maakt? Volgens Frank is dat nooit alleen de schuld van één persoon. Misschien is het werk te moeilijk, ontbreekt er begeleiding of speelt er iets in de privésfeer. Een team én leidinggevenden dragen verantwoordelijkheid om dat uit te zoeken. Fouten zijn zelden individueel; ze zeggen vaak iets over de hele organisatie.
Oefenen en experimenteren
In cruciale beroepen – zoals artsen, piloten of militairen – kunnen fouten levens kosten. Toch wordt er ook daar geoefend. Juist door ruimte te maken voor fouten in simulaties en trainingen, worden mensen voorbereid op de praktijk. Wie oefenen als doel ziet, maakt fouten minder beladen: ze zijn een stap in het leerproces. Zo ontstaat een growth mindset, waarin leren belangrijker is dan presteren.
Growth mindset en groei-taal
Een growth mindset betekent geloven dat je jezelf kunt ontwikkelen. Fouten zijn dan geen bewijs van onbekwaamheid, maar kansen om te leren. Taal speelt daarin een sleutelrol. Zeg niet: “Wat spannend dat je moet presenteren”, maar: “Wat leuk dat je die kans krijgt.” Daarmee verleg je de focus van angst naar groei. Hetzelfde geldt voor hoe we naar onszelf praten: wees minder streng voor jezelf en behandel jezelf zoals je een goede vriend zou behandelen.
Superfalen en leren van eigen missers
Frank deelt in de podcast ook zijn eigen “superfalen”. Zo investeerde hij flink in online advertenties en een grote mailingactie naar gemeenten, maar haalde er nauwelijks opdrachten uit. Toch leverden die mislukkingen waardevolle lessen op: tips van collega’s, nieuwe contacten en open gesprekken over wat beter kan. Fouten publiekelijk delen blijkt anderen te inspireren om hetzelfde te doen.
Psychologische veiligheid als fundament
Om fouten bespreekbaar te maken, is psychologische veiligheid onmisbaar. Dat betekent dat mensen zich veilig voelen om zich uit te spreken, fouten toe te geven en ideeën te delen. Leiders kunnen dit stimuleren door zelf kwetsbaar te zijn, door positief te reageren op openheid en door complimenten te geven voor lef – ook als het idee zelf niet wordt overgenomen. Zo ontstaat een cultuur waarin leren belangrijker is dan schuld.
De winst van een open foutencultuur
Wat levert dit alles concreet op? Veel. Organisaties die leren van fouten presteren beter, besparen tijd en geld, en verhogen het werkplezier. Zelfs kleine verbeteringen kunnen grote impact hebben wanneer ze door het hele team worden toegepast. Bovendien leidt een ontspannen omgang met fouten tot minder stress, meer creativiteit en minder ziekteverzuim. Rust en ruimte zijn daarmee niet alleen menselijk waardevol, maar ook economisch slim.
Leren lachen om fouten
Een andere les: fouten worden vaak later herinnerd als grappige anekdotes. Als je er later om kunt lachen, waarom dan niet meteen? Humor helpt relativeren en maakt fouten bespreekbaar zonder dat ze zwaar wegen. Het gaat er niet om fouten te bagatelliseren, maar om ze minder verlammend te maken.
Bespreekbaarheid als sleutel
De belangrijkste boodschap van Frank is simpel maar krachtig: maak fouten bespreekbaar. Dat vraagt moed, leiderschap en een veilige cultuur. Maar het levert innovatie, groei en menselijkheid op. Of zoals hij het zelf samenvat: als er niemand doodgaat, kan het nooit heel erg zijn.
Conclusie
Fouten maken is onvermijdelijk. De vraag is niet óf ze gebeuren, maar hoe we ermee omgaan. Organisaties die openheid, oefenen, growth mindset en psychologische veiligheid omarmen, veranderen fouten van struikelblokken in bouwstenen voor succes. En misschien wel het mooiste: ze maken werken leuker, menselijker en duurzamer.
Beluister de podcast met Frank Deuring:
Bron: Boom Management Podcast
