Het gaat niet goed met de Europese samenwerking. Het komende verkiezingsjaar lijkt cruciaal te worden voor het voortbestaan van de Unie.Â
Italië is na het laatste referendum in een onzekere politieke situatie beland. Het aftreden van de premier en de peilingen die aantonen dat de anti-Europese Vijfsterrenpartij de volgende verkiezingen wel eens zou kunnen gaan winnen, hebben hun effect op heel Europa. In Oostenrijk schaarden links en rechts zich in een herverkiezing achter één presidentskandidaat, om zo ‘de populist’ van regeren te weerhouden. In Nederland staat de PVV al tijden als grootste partij in de peilingen. Frankrijk maakt zich op voor een verkiezingsstrijd waarin Le Pen meer dan ooit een reële kans maakt op het presidentschap. En dan de keuze voor een Brexit die zowel de Britten als Europa in grote onzekerheid hebben gedompeld over hoe nu verder tussen Europa en het Verenigd Koninkrijk.
Hoe nu verder met Europa?
‘Hoe nu verder met Europa’ vragen steeds meer mensen zich af. Anderzijds lijkt Europa zich te herstellen van de economische crisis. Hoewel werkgelegenheidscijfers blijven steken, lijkt de economie in de meeste Europese landen het dieptepunt van de crisis achter zich te hebben liggen.
En wat doet Europa? De Europese politici, het Europese idee of de Europese solidariteit, lijken geen antwoord te hebben op de anti-geluiden en de nationale reflexen. Het vertrouwen in de Europese samenwerking is bij een steeds groter wordende groep volledig afwezig. In ons boek Europa heruitvinden bepleiten wij dat op basis van deze parameters Europa op een faillissement afstevent als het niet snel verandert. Een faillissement dat aan ons zou kunnen verschijnen in de vorm van een burgeroorlog.
Vierfasenmodel voor Europa
Er zijn tal van verklaringen geschreven waar het probleem, de zwakte en de oplossingen van de huidige Europese desintegratie liggen. In Europa heruitvinden hebben wij in onze analyse voor een invalshoek gekozen die wij nog niet eerder zijn tegengekomen. We zijn uitgegaan van een bedrijfskundig model, namelijk het Vierfasenmodel. Dit is een veranderkundig model dat aantoont welke fasen een succesvol bedrijf moet doorlopen en hoe deze fasen te beïnvloeden zijn.
Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft Europa zich op eenzelfde manier ontwikkeld als bedrijven dat volgens het gebruikte Vierfasenmodel doen.
Onze stelling is dat Europa zich sinds de Tweede Wereldoorlog op eenzelfde manier heeft ontwikkeld zoals bedrijven dat volgens het gebruikte model doen. Er is zo niet alleen een verklaring te geven voor de huidige situatie waarin Europa verkeert, maar het is ook te duiden wat mogelijk volgende stappen zijn om Europa uit haar crisis te halen.
De fout van Europa
Natuurlijk is de Europese Unie geen bedrijf zoals een willekeurige multinational of het MKB dat is. Des te verrassender was het te ontdekken dat de Europese Unie zich tot aan het verdrag van Maastricht keurig langs dezelfde lijnen van het Vierfasenmodel heeft ontwikkeld. Maar we constateren eveneens dat Europa dezelfde fout heeft gemaakt die ook ondernemingen vaak maken na een periode van grote groei. Het Vierfasenmodel waarschuwt ervoor dat het fout kan gaan, Europa bevindt zich momenteel in de gevarenzone. De fout die Europa maakt sinds de jaren negentig is te focussen op de korte termijn, wat leidt tot overmatige bureaucratie.
Uithollen van het socialisatievermogen
Belangrijker nog is dat deze focus leidt tot totale vervreemding van de oorspronkelijke intentie van de Europese samenwerking. Dat wil zeggen het afwezig raken van een gedachte die de samenwerking draagt en legitimeert, maar ook het zo noodzakelijke mandaat van de bevolking.
De Brexit zou een excellente oefening kunnen zijn voor de herdefiniëring van wat lidmaatschap van de Europese Unie betekent en inhoudt.
Het Vierfasenmodel noemt dat het uithollen van het socialisatievermogen. Dit is het belangrijkste vermogen in de fasen waarin Europa zich nu bevindt. De fasen waarin Europa moet veranderen, zich heruitvinden. Daarvoor is een dusdanige mate van flexibiliteit vereist dat er ‘out of the box’ moet kunnen worden gedacht en nieuwe ideeën een oorsprong vinden. Hiervoor is intellectuele ruimte nodig die moet worden geboden door de bevolking. Er moeten experimenten kunnen worden gedaan zonder dat de Europese samenwerking als geheel wordt bedreigd. Zo zou de Brexit een excellente oefening kunnen zijn voor de herdefiniëring van wat lidmaatschap van de Europese Unie betekent en inhoudt.
Welke opties heeft Europa?
Wij proberen met het Vierfasenmodel te duiden welke mogelijke wegen kunnen worden ingeslagen, welke alternatieven er zijn om het draagvlak (socialisatievermogen) voor Europa te versterken. In ons boek werken we dit verder uit en beschrijven we vier andere vermogens waarover Europa beschikt en welke interventies wenselijk zijn om de Europese samenwerking te laten voortleven.
Meer informatie over Europa heruitvinden
door Teun W. Hardjono en Hubert BeusmansÂ
