In een tijd waarin vergaderingen vaak verzanden in eindeloze meningsverschillen en waar angst om fouten te maken de creativiteit smoort, pleit coach, onderzoeker en auteur Roland de Bruijn voor iets wat verrassend zeldzaam is: de echte dialoog. Zijn boek Einde discussie – Leiderschap door dialoog is geen oproep tot zwijgen of autoritair leiderschap, maar tot beter luisteren, nieuwsgierigheid en psychologische veiligheid. ‘Echte vernieuwing ontstaat alleen als we elkaar durven bevragen zonder dat het vechten of vluchten wordt,’ zegt De Bruijn in de Boom Management Podcast.
Van discussie naar dialoog
Veel leiders verwarren discussie met dialoog. Volgens De Bruijn is dat precies waar het vaak misgaat. ‘In discussies worden geen nieuwe gedachten gevormd; er worden alleen oude gedachten herhaald,’ legt hij uit. Zodra spanning oploopt, schakelt ons brein over op verdediging. De neocortex, het deel dat verantwoordelijk is voor rationeel en creatief denken, wordt ‘gekaapt’. We herhalen wat we al dachten, in plaats van samen iets nieuws te bedenken. ‘Juist bij complexe vraagstukken hebben we verschillende perspectieven nodig. De dag dat al onze neuzen dezelfde kant op staan, kunnen we de tent wel sluiten.’
Een echte dialoog begint bij de basishouding: stel je oordeel uit, wees nieuwsgierig en onderzoek de ander voordat je reageert.
Veiligheid als fundament
Een open gesprek is onmogelijk zonder psychologische veiligheid, vindt de auteur. ‘In veel organisaties wordt fouten maken nog steeds afgestraft,’ zegt hij. ‘Dan houd je vanzelf je mond. Mensen maken zich klein, en daarmee verdwijnt de mogelijkheid om te leren.’ Hij zag in zijn werk als teamcoach dat zodra één iemand zich uitspreekt, vaak meerdere collega’s blijken te denken: ik herken dit ook. De eerste stap vraagt moed, maar die moed is besmettelijk.
Een treffend voorbeeld komt uit de zorg. Een stagiair vroeg voorzichtig of er niet toch een extra röntgenfoto gemaakt moest worden van een baby die bijna naar huis mocht. De arts luisterde, nam het serieus — en ontdekte een longontsteking.
‘Dat is de kracht van uitspreken én luisteren,’ zegt De Bruijn. ‘Dat redde letterlijk een kind.’
De Matthijs-factor: wat angst kost
De Bruijn haalt ook het voorbeeld aan van de cultuur bij De Wereld Draait Door en Matthijs van Nieuwkerk. ‘We kunnen Matthijs van alles verwijten, maar het is ook een gedeelde verantwoordelijkheid,’ zegt hij. ‘De vraag is: waarom keek niemand kritisch naar wat er gebeurde?’ Een angstcultuur, benadrukt hij, kost niet alleen menselijkheid maar ook creativiteit. ‘Wat zou er gebeurd zijn als daar een klimaat was geweest waarin je elkaar kon challengen zonder te neersabelen?’
Drie tips voor leiders die de dialoog willen versterken
1. Creëer een veilige gespreksruimte
‘Psychologische veiligheid is geen soft thema,’ zegt De Bruijn. ‘Het is de basis voor leren en presteren.’ Managers kunnen dat bevorderen door zelf open te zijn over hun fouten en hun leerproces. ‘Van fouten kun je leren, maar alleen als je ze mag maken.’
Benoem bij elk gesprek het doel: gaat het om informeren, verkennen of besluiten nemen? Onuitgesproken verwachtingen veroorzaken vaak spanning.
2. Stel je oordeel uit — en luister écht
Veel gesprekken ontsporen omdat we te snel reageren. ‘Zodra iemand begint te praten, schiet ons brein al in de analyse: ben ik het ermee eens? Klopt dit wel? Daardoor luisteren we niet meer,’ aldus De Bruijn. Oefen daarom met uitstellen van je mening. Luister om te begrijpen, niet om te reageren. ‘Nieuwsgierigheid is de brandstof van de dialoog. Wie luistert vanuit oprechte interesse, kalmeert het systeem van de ander en maakt de weg vrij voor vernieuwing.’
3. Vorm een kritische coalitie
Een cultuurverandering begint vaak bij enkelen. ‘Eén stem is zelden uniek,’ zegt De Bruijn. ‘Vaak denken meer mensen hetzelfde, maar niemand zegt het hardop.’ Zoek gelijkgestemden en maak samen ruimte voor het echte gesprek. ‘Vanuit zulke gesprekken ontstaat langzaam een nieuwe norm: we spreken ons uit, maar met respect.’
Ratio én gevoel
Volgens De Bruijn draait leiderschap door dialoog niet alleen om houding, maar ook om zelfbewustzijn. ‘Zelfbewustzijn is de balans tussen ratio en gevoel,’ zegt hij. ‘Wie alleen op gevoel vaart, verliest grip; wie alleen op ratio vertrouwt, mist wijsheid.’
In organisaties wordt intuïtie vaak onderschat, terwijl het juist de som is van ervaring en observatie. ‘Vertrouw elkaars gut feeling, maar onderzoek het. Misschien zit er iets in dat we nog niet zien.’
De winst van dialoog
Wat levert het op om zo te werken? Volgens De Bruijn zijn er drie duidelijke effecten:
- Minder verspilde energie — minder strijd, meer focus en vitaliteit.
- Meer leren en ontwikkelen — fouten worden besproken in plaats van verstopt.
- Meer innovatie — uitwisseling van ideeën leidt tot betere oplossingen.
‘Het is niet alleen maar peace and harmony,’ zegt hij. ‘We mogen elkaar best challengen. Maar doe het vanuit een sfeer waarin je weet: jij daagt mij uit om beter te worden, niet om me onderuit te halen.’
Einde discussie? Nee, het begin van de dialoog
Aan het eind van het gesprek zegt De Bruijn met een glimlach: ‘Het boek had ook kunnen heten: Stop met zwijgen. Veel mensen weten wel wat beter kan, maar zeggen het niet. De echte verandering begint wanneer we weer leren praten én luisteren.’
Dit artikel is gebaseerd op de Boom Management Podcast met Roland de Bruijn, auteur van Einde discussie – Leiderschap door dialoog. Beluister hem hier:
