Wanneer het spannend wordt, hebben mensen de neiging om onduidelijker te worden in hun communicatie. Vaak zeggen we onder het mom van beleefdheid slechts ‘ongeveer’ wat we bedoelen. Wat we eigenlijk echt bedoelen, blijft dan achterwege. Om helder te maken wat mensen eigenlijk echt bedoelen te zeggen, gebruikt de Lewis-methode een techniek die de beleefdheid, indirectheid, dubbele boodschappen en verwarrende elementen uit de communicatie haalt. Deze techniek heet versterken, in het Engels amplifying. In hhet boek Deep Democracy leer je de verschillende vormen van verwarrende communicatie en dubbele signalen kennen. Het herkennen hiervan is een belangrijke basisvaardigheid om de versterkingstechniek te kunnen toepassen.
Verhelderend en versterkend
Bij het versterken herhaal je wat iemand zegt, maar dan verhelderend en versterkend. Je voegt geen duiding of ongezegde informatie toe, en stelt geen vragen ter verduidelijking. Het enige wat je doet, is het versterken van wat iemand al zegt. Iemand zegt bijvoorbeeld dat zij ‘er echt wel van baalt’, terwijl ze non-verbaal staat te koken van woede. Dan versterk je dit door te zeggen: ‘Ik word helemaal gek van deze situatie, ik barst zowat van irritatie.’
Wanneer mensen als radiozenders praten, of elkaar indirect aanspreken, versterk je de communicatie door via oogcontact wel de impliciet bedoelde persoon aan te kijken. Als iemand zegt: ‘Ja, en marketing was gewoon niet op tijd’, dan zeg je iets als: ‘Ja, hallo, en jij – Marieke van marketing – had de boel weer eens niet op orde’, terwijl je hierbij Marieke direct aankijkt.
Versterken en reflectief luisteren
De techniek van versterken is gebaseerd op de principes van reflectief luisteren, ontwikkeld door psycholoog en psychotherapeut Carl Rogers. Over het algemeen is ons idee bij goed luisteren dat het belangrijk is om de ander te begrijpen. Daarom stellen we ook ‘waarom, wat, wie, hoe en wanneer’-vragen en zijn we bovendien gewend om, terwijl de ander praat, oplossingen te bedenken en met advies te komen. Dit is een techniek die bij rationele en logische vraagstukken goed van pas kan komen, maar niet bij thema’s in de onderstroom. Bij het werken met de onderstroom hoeft de luisteraar/begeleider niet precies te begrijpen wat er aan de hand is. Het is van veel groter belang dat de persoon die vertelt, beter leert inzien wat hij nu eigenlijk echt bedoelt, om vervolgens zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de problemen en oplossingen. Niet de luisteraar moet hard aan het werk zijn, maar de verteller.
Dit bereik je door in andere woorden en met meer helderheid te herhalen wat iemand zegt. Door als een spiegel terug te ketsen wat er wordt gezegd, moedig je de ander aan om op de onuitgesproken gedachten en gevoelens voort te bouwen en deze verder te onderzoeken. Door in je versterking ook de diepere emotionele laag mee te nemen ervaart de ander begrip en aanmoediging om meer te delen, en gedachten en emoties explicieter te maken.
De energie die hij eerder gebruikte om emoties binnen te houden, kan hij nu gebruiken om de vraag of het probleem verder te onderzoeken. Een persoon, en ook een groep, wordt hierdoor concreter en congruenter. Dat wat gezegd moet worden, kan gezegd worden.
Bijsluiter voor het gebruik van de techniek van versterken
Het versterken zorgt ervoor dat onuitgesproken informatie uit de onderstroom naar boven komt. Het is een krachtige techniek die veel duidelijkheid oplevert. Tegelijkertijd is het ook wel even schrikken voor degene die eerst voorzichtig en beleefd iets aangaf en nu zichzelf opeens versterkt, als door een microfoon, terughoort en zich daardoor bewust wordt van ‘wat hij eigenlijk bedoelde te zeggen’. Versterken is voor communicatie wat het gaspedaal in een auto is. Hoe harder je het pedaal intrapt, hoe meer je versterkt wat er gezegd wordt en hoe sneller en dieper het proces gaat. Door de inzet van deze techniek duikt de groep de onderstroom in en wordt in rap tempo duidelijk wat mensen tussen de regels door eigenlijk zeggen.
Wees je er bewust van en alert op of de groep, en jij als begeleider, het tempo van de versterking aankan. Ook nu is je neutraliteit erg belangrijk: als je het ene signaal wel versterkt en het andere niet, zal dit vragen bij de groep oproepen. De belangrijkste waarschuwing is om met deze techniek terughoudend en erg zorgvuldig te zijn. Zonder gerichte training raad ik je af dit tijdens emotioneel geladen gesprekken te gebruiken.
Wanneer gebruik je het versterken
Voordat je de versterkingstechniek gaat gebruiken, geef je een (mogelijk tweede) weerbericht, waarin je aangeeft dat je merkt dat er nog steeds veel onuitgesproken blijft. Je legt de groep uit dat je een techniek hebt waarmee indirectheid en beleefdheid uit de communicatie wordt gehaald, waardoor we beter kunnen horen wat er nu echt gezegd wordt. Wanneer de groep akkoord is, kun je verder. Het is spannend, maar vaak ook op een bepaalde manier grappig om elkaars teksten te horen als ze ontdaan zijn van alle franje. Zorg dat het helder is dat je dit versterken niet doet om wie dan ook belachelijk te maken.
De techniek kun je op verschillende momenten in de Lewis-methode gebruiken:
- Als aanmoediging tot zelf-versterking. Hierbij leg je in een paar zinnen uit dat mensen heel goed zijn in het geven van dubbele signalen en halve boodschappen en dat het helpt om concreter en helderder te worden. Het kan het effect van het pijlen gooien tijdens het niet-gevoerde gesprek positief beïnvloeden wanneer mensen er op deze manier aan herinnerd worden scherp en duidelijk te zijn.
- Voorafgaand aan het niet-gevoerde gesprek. Hierbij ga je na het weerbericht door met stap 1 tot en met 4, maar nu versterk jij als begeleider alles wat iedereen zegt. Het gesprek op voeten (hoofdstuk 3) is hierbij een handige vorm, omdat je dan kunt rondlopen. Soms lost het conflict zich hiermee op; in ieder geval wordt de tegenstelling die zorgt voor het rondcirkelen duidelijk.
- Tijdens het pijlen gooien. Hierbij maak je elke gegooide pijl scherper, waardoor de groep in een dieper leerproces komt. Doe dit alleen bij diepe, vastzittende conflicten; vaak is het niet nodig om alles uit te vergroten om de gewenste verdieping te krijgen. Zie het versterken als een soort drukpuntmassage: voor diepe spierpijn moet je harder drukken om resultaat te krijgen. Deze metafoor maakt meteen duidelijk hoe belangrijk het is om hier zorgvuldig en met kennis van zaken mee om te gaan, om niet onnodig blauwe plekken te creëren.
Beluister de podcast: Deep Democracy met Jitske Kramer
Bron: Deep Democracy
Door: Jitske Kramer
