Daniëlle Braun: Vooroudergeesten, auditoren en kwaliteitsmanagers

Als je een antropoloog naar organisaties laat kijken, zie je heel bijzondere dingen. Dr. Danielle Braun is Corporate Antropoloog en neemt je mee op reis. Via verre vreemde volkeren naar organisaties om de hoek. Hier laat ze zien dat kwaliteitsmanagers en auditoren eigenlijk… organisatiemagiërs zijn. Reis mee om te leren hoe je magisch navolgbaar wordt in je eigen organisatie.

Een dorpsplein in Brazilië. Hoor het opzwepende tromgeroffel en verbaas je over de priesteres die in trance is. In een kring staan prachtig beschilderde dansers en muzikanten. Uren lang wordt er muziek gemaakt en gedanst. De ingewijde priesteres danst het felste in de kring. Dan plotseling raakt ze in trance. Ze rolt met haar ogen, haar stem is vervormd en ze stamelt teksten uit. Haar lichaam maakt schokkende bewegingen. Uiteindelijk valt ze uitgeput op de grond. De teksten bevatten belangrijke boodschappen voor de gelovigen. Voorspellingen, oplossingen voor een ruzie, opdrachten voor offers die gebracht moeten worden.

Geloof in geesten

Candomblé is een religie die is ontstaan in de tijd van de Zuid-Amerikaanse slavernij. Het is een religie met zowel aspecten uit het katholicisme als uit oude Afrikaanse religies. Het geloof in geesten van overleden voorouders is erg belangrijk. Levende mensen kunnen communiceren met de geesten op rituele momenten. Dat kan niet zomaar iedereen, er is een strakke hiërarchie van inwijding. Alleen priesters (vaak vrouwen) met een jarenlange opleiding die allerlei zware inwijdingstesten hebben doorstaan herkennen namelijk welke geest zich komt melden. Zou je als niet ingewijde contact maken met de geesten, dan loop je het ernstige gevaar dat ze bezit van je nemen en je tot vreselijke daden aanzetten. Niet elke geest heeft het beste met de mensheid voor…

De boodschappen van de vooroudergeesten zijn dikwijls verrassend zinnig.

De boodschappen van de vooroudergeesten zijn dikwijls verrassend zinnig. Conflicten die al maandenlang voortslepen worden opgelost; er wordt recht gesproken door de geesten; er worden economische adviezen gegeven, zoals dat de spaarkas van het dorp moet worden gevuld voor slechte tijden; er zijn prima bouwadviezen en opdrachten zoals dat er beter voor een ziek gemeenschapslid gezorgd moet worden.

Kijk je vanuit een emic of ethic bril?

Hoe werkt dat nou? En wat hebben we aan vooroudergeesten in de corporate wereld? Natuurlijk hangt het er in dit verhaal erg vanaf of je de werkelijkheid vanuit een emic bril of een ethic bril bekijkt. Dit zijn antropologentermen die gaan over van binnenuit kijken of van buitenaf oordelen. Vanuit het emic perspectief van de gelovigen is het gewoon zo dat de geesten het beste weten wat goed is voor de gemeenschap en dat de ingewijde priesters in staat zijn met hen te communiceren. Maar als je vanuit een ethic perspectief de positie van de priesters bestudeert en de rituelen analyseert, zie je een verrassend goed georganiseerde informatiestroom en planning & control cyclus…

Kruispunt in het sociale verkeer

De priesters zijn niet alleen tijdens de rituelen actief. In het dagelijks leven wonen ze in een speciaal huis. En zijn ze een soort… kwaliteistmanager, auditor of controller. Je kunt het ook een coachingspraktijk, consultancyafdeling of maatschappelijk werk noemen. Mensen uit de gemeenschap komen bij hen met problemen. Een huwelijk dat niet lekker loopt, eenzaamheid, armoede. Of ze vragen om een ritueel of om een drank om een geliefde terug te winnen of een betere economische positie te krijgen.

De priesters zijn niet alleen tijdens de rituelen actief. In het dagelijks leven wonen ze in een speciaal huis – en zijn ze een soort… kwaliteistmanager of auditor…

Ook voorspoed wordt gedeeld met de priester; er wordt gevraagd om een passend offer bij een goede oogst. De priester loopt over van de sociale informatie en is een kruispunt van het sociale en economische verkeer. Al die informatie komt terug in de vorm van adviezen, opdrachten en straffen tijdens de rituelen van trance.

Dwars door de hiërarchie

Hebben we ook ingewijde Candomblé priesters in organisaties? Jazeker. We noemen ze consultants, adviseurs, kwaliteitsmanagers of controllers. Zij zijn het die zich dwars door de hiërarchie van de organisatie kunnen bewegen. Die informatie uit alle hoeken en gaten kunnen ophalen via een audit of interviewronde. Voor wie boeken opengaan die voor anderen gesloten blijven. Wie het ooit heeft meegemaakt dat er een grote batterij consultants van een extern bureau in een korte tijd de organisatie kwam doorlichten of auditen weet wat ik bedoel. De rituelen verschillen eigenlijk niet zoveel van die in de Candomblé. In plaats van de mooie jurken en beschilderde gezichten dragen de consultants pakken en mantelpakjes in nét een hogere prijsklasse dan de strategische top van de organisatie. De auto’s zijn net iets groter, de manier van spreken iets meer to the point en flamboyanter.

De kwaliteitsmanager beschikt over magische instrumenten als kwaliteitssystemen en is gezegend met een enorme database aan gegevens in de branche en met bewezen oplossingen voor problemen.

De kwaliteitsmanager beschikt over magische instrumenten als kwaliteitssystemen en benchmarkinstrumenten. Hij of zij is gezegend met de enorme database aan gegevens in de branche en met bewezen oplossingen voor problemen. Het ritueel voltrekt zich. De consultants duiken in de bedrijfsadministratie, houden interviews met leiders en medewerkers, doen scans en audits. De kwaliteitsmanager interviewt, checkt en vraagt. En dan volgt het grote trance-ritueel. In een power point presentatie of in een lijvig rapport aan de directie wordt de uitkomst gegeven, al dan niet voorzien van een advies of implementatieplan.

Magiërs van de organisatie

De overeenkomst tussen de Candomblé priesters en kwaliteitsmanagers is gelegen in de unieke sociale- en informatiepositie, de legitimatie van macht en kennis en de gedaanteverwisseling. Controllers, kwaliteitsmanagers, consultants, auditoren zijn de magiërs van de organisatie. Zij beschikken over middelen om buitengewoon veel informatie te verzamelen en daarmee de toekomst te voorspellen en wijze adviezen voor de organisatietribe te geven.

De kwaliteitsmanager, auditor of consultant heeft in korte tijd toegang tot alle spelonken van de organisatie, wat zelfs de eigen CEO niet heeft.

De kwaliteitsmanager, auditor of consultant heeft in korte tijd toegang tot alle spelonken van de organisatie, wat zelfs de eigen CEO niet heeft. Waar deuren gesloten worden en monden dichtgaan als de leiding van de organisaties zelf interviews zou afnemen of de werkvloer zou observeren, geldt dat niet voor deze organisatiemagiërs. Een combinatie van hoop, de vreemde verschijning van een buitenstaander én de jarenlange opleiding van de consultant of kwaliteitsmanager in audit- en interviewtechnieken geeft hem of haar een universele loper tot elke uithoek van de organisatie. Net zoals de Candomblé priester die heeft in de geloofsgemeenschap.

Duider van de werkelijkheid

Niet iedereen kan de geesten oproepen bij de Candomblé en niet iedereen in westerse organisaties wordt geacht de staat van de organisatie te duiden. Dat kan alleen vanuit de strikt afgebakende rol van de priester, consultant, kwaliteitsmanager, hoofd planning & control, accountant,… Niet zelden is de reactie op een auditrapport vanuit leiding en medewerkers: ‘Maar dat wisten we toch eigenlijk al lang’. Natuurlijk, maar nu staat er een legitimiteitsstempel op. De informatie is gebenchmarkt en door deskundigen als waarachtig gekenmerkt. Zowel priesters als consultants zijn goed in het bewaken van de unieke positie als duider van de werkelijkheid. Doorvlochten opleidingspaden kennen ze beiden, evenals geritualiseerd gedrag (trancefeesten en heisessies) en uiterlijke kenmerken (pakken, koffertjes, beschilderde lichamen en power point presentaties). Ze beschikken beiden over magische objecten als voorspellende kaarten, databases met benchmarkgegevens, magische kruiden en auditformulieren.

Gedaanteverwisseling

Belangrijk bij de Candomblé is de gedaanteverwisseling. Op het moment van bezetenheid kun je dat goed zien aan de priesteres. De rollende ogen, vreemde stem en gebaren maken dat niet de aardse vrouw aanwezig is, maar de vooroudergeest. Op het moment dat de priesteres weer bij kennis is, kan haar dan ook nooit verweten worden dat ze straffen heeft uitgedeeld of een verkeerde voorspelling heeft gedaan. De persoon die bezeten is, is een wezenlijk andere dan de persoon die de sociale informatie verzameld. Bij consultants en kwaliteitsmanagers zien we het verschijnsel van gedaanteverwisseling soms. Voor de audit en interviewronde worden de junior consultants ingezet, voor de eindpresentatie de senior bijvoorbeeld. Of het consultancyteam wordt gewisseld na de diagnose, waarna een andere consultant de uitvoering of implementatie van het advies op zich neemt. Het gaat mis als de medewerker planning & control te veel op de stoel van de CEO gaat zitten of de externe consultant te close wordt met sommige mensen in de organisatie. Een strikte rolscheiding geeft het meeste kans op succes. Wil je slagen als kwaliteitsmanager, controller, auditor, consultant? Wees dan een hele goeie magiër!

• Daniëlle Braun is een van de sprekers tijden Hét Grote Kwaliteitscongres op 9 mei 2019.
• Bekijk hier het programma en profiteer van de vroegboekkorting! 

Door: Danielle Braun Dr. Danielle Braun is corporate antropoloog. Reist de wereld rond op zoek naar wat we van tribes overal op de wereld kunnen leren over onze eigen samenleving. Schrijver van de boeken ‘de Corporate Tribe’ ‘Building Tribes’ en Da’s Gek’. Ze spreekt en schrijft over organisatiecultuur. Begeleidt leiders bij conflict en verandering. Ze is Directeur van de Academie voor Organisatiecultuur. Onder de titel #antropoloogdesvaderlands geeft ze duiding aan de dingen die om ons heen gebeuren.