De uitdagingen van deze tijd – van klimaatverandering tot sociale ongelijkheid – vragen om een nieuwe, bredere vorm van leiderschap dan het traditionele economische denken kan bieden. Dit artikel verkent de bouwstenen van een holistisch model voor duurzaam leiderschap, waarin zelfleiderschap, organisatieleiderschap en systeemleiderschap samenkomen tot wat we SOS-leiderschap noemen. Het model gaat uit van zes menselijke vermogens – van emotionele en sociale intelligentie tot systeemdenken en bewustzijn – die, verbonden met de principes van levende systemen, een kompas vormen voor leiders die voorbij winstmaximalisatie willen gaan en betekenisvolle impact willen creëren voor mens, organisatie en planeet.
Holistisch model voor duurzaam leiderschap
Laten we eens kijken naar de verschillende onderdelen van een nieuw holistisch model voor duurzaam leiderschap. Het begint met zelf-leiderschap, maar om echt een verschil te maken in organisaties en in de wereld, is ook de dimensie van leiderschap ín de organisatie van belang. Daarnaast voegt de context van TVC (Triple Value Creatie) de noodzaak van systeem-leiderschap toe – als leider moeten we impact hebben op het systeem. We kunnen deze drie dimensies van leiderschap samenvatten als SOS (System-Organisation-Self) leiderschap.
Het fundament van dit model, dat we in het boek Triple Value Leadership zullen uitwerken tot Triple Value Leadership, is zelf-leiderschap, dat gaat over het begrijpen en beheren van ons bewustzijn, onze intelligentie en onze beperkingen. Het nieuwe model zou alle rationele, emotionele en sociale capaciteiten van de menselijke geest moeten bevatten die we kennen. We kunnen hiervoor gebruikmaken van de belangrijkste inzichten uit de cognitieve wetenschap, die een multidisciplinair perspectief biedt, en die koppelen aan de zes beginselen van levende organismen.
Als ons begrip van de menselijke geest een kaart zou zijn, dan zouden economen maar een klein deel van het terrein op hun kaart herkennen. De oude kaart (van de homo economicus) waardoor klassieke economen zich hebben laten leiden bevatte slechts twee regio’s:
- Denken en
- Arbeid (lichaam).
Meer menselijke regio’s
Dit is echter een grove vereenvoudiging van de menselijke capaciteiten en intelligentie, zoals psychologen daarna zouden vaststellen. De nieuwe kaart zou dus veel meer van de menselijke natuur moeten onthullen dan alleen de eigenschappen van de homo economicus. Hij zou naast de twee genoemde regio’s vier andere regio’s moeten bevatten, die aspecten van ons wezen weerspiegelen die tot nu toe witte vlekken op de landkaart van de economie zijn geweest.
De vier andere regio’s zijn:
- Ons vermogen om anderen empathisch te voelen, ons in te leven en contact te maken met anderen (emotionele en sociale intelligentie).
- Ons vermogen om langetermijndoelen te stellen, te innoveren, te creëren en te dromen (creatieve intelligentie).
- Ons vermogen om ons te verhouden tot de wereld, de context en de systemen waar we deel van uitmaken en die onze omgeving vormgeven (systeemdenken en systeemintelligentie).
- Ons bewustzijn – ons vermogen om waar te nemen, te leren, kennis te vergaren en ons bewustzijn te ontwikkelen (een ‘groei-mindset’ te cultiveren in plaats van een ‘fixed mindset’).
De vermogens van de regio’s 5 en 6 – systeemintelligentie en bewustzijn – stellen ons in staat om een balans te vinden tussen onze interne en externe dimensies. Hierdoor kunnen we het grotere geheel op een holistische manier begrijpen. Dit proces wordt ook wel ‘meta-cognitie’ genoemd, waarbij we onszelf en onze omgeving kunnen waarnemen. Door onze rol in onze omgeving te begrijpen, kunnen we een relatie vinden met waarden. Psycholoog Laurence Kohlberg spreekt over dit vermogen als het hoogste niveau van ethisch besef, omdat ethiek en moraliteit immers altijd een relationele en contextuele dimensie hebben.
De principes van het leven
Deze zes vermogens en niveaus van intelligentie kunnen worden gekoppeld aan de zes principes van het leven. De principes van efficiëntie (intellect) en homeostase (lichaam) komen overeen met de oude kaart (denken en arbeid), terwijl de principes van symbiose, regeneratie, context-relatie en cognitie corresponderen met de andere vier vermogens, namelijk verbondenheid, creativiteit, systeemintelligentie en bewustzijn. Samen vertegenwoordigen deze zes vermogens de kaart van de homo sapiens, ofwel de bewuste mens, terwijl de oude kaart alleen de homo economicus vertegenwoordigt.
De nieuwe landkaart met zes vermogens biedt een breder perspectief op ons menselijk potentieel. Dit is in ons economisch denken een ware paradigmaverschuiving, die goed nieuws brengt: we hebben aanzienlijk meer capaciteit om duurzaamheidsuitdagingen aan te pakken dan we eerder dachten. Dit heeft belangrijke implicaties voor het leiderschap van organisaties.
Beluister de podcast: Triple Value Leadership met Sander Tideman
Bron: Triple Value Leadership
Door: Sander Tideman
