Zie je je vak als losstaand specialisme in de organisatie of als onderdeel van een strategische uitdaging? Wat zijn de implicaties van nieuwe technologieën en hoe kunnen ze bijdragen aan kwaliteitsverbeteringen? ‘De kwaliteitsmanager staat voor flinke uitdagingen’, stelt strategieprofessor Prof. dr. Bob de Wit. ‘Dat vraagt om een proactieve houding waarin je je ook bezighoudt met strategische vraagstukken.
Prof. dr. Bob de Wit is hoogleraar Strategisch Leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit en directeur van strategieadviesbureau Strategy Works. Voorheen heeft hij twaalf jaar strategisch management gedoceerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij ook is gepromoveerd. ‘Strategen houden zich bezig met hoe de toekomst eruitziet’, zegt De Wit. ‘De meeste strategische vraagstukken op dit moment gaan over technologische ontwikkelingen.’
De technologische ontwikkelingen gaan onze hele maatschappij op z’n kop zetten, daarvan is hij overtuigd. ‘De veranderingen die ons te wachten staan, zijn groot en gaan heel snel; we kunnen echt spreken van een maatschappelijke revolutie. Met name kunstmatige intelligentie en biotechnologie zullen vergaande gevolgen gaan hebben. Veel mensen denken dat het allemaal wel zal meevallen, er is immers altijd sprake van verandering. Maar we komen nu écht in een maatschappelijke versnelling terecht.’
Veel mensen denken dat het allemaal wel zal meevallen, er is immers altijd sprake van verandering. Maar we komen nu écht in een maatschappelijke versnelling terecht.’
Voorbeelden heeft Bob de Wit te over: onze binnensteden veranderen door e-commerce, de huizenmarkt verandert door de komst van Airbnb en er wordt zelfs geëxperimenteerd op de mens met genetische manipulatie. ‘Dat zijn ingrijpende veranderingen. Het grijpt in op hoe steden worden ingericht, hoe mensen leven en werken en hoe ze inkomen kunnen vergaren. Het zijn allemaal onderdelen van onze maatschappelijke inrichting, die stukje voor stukje gaan veranderen. Dat is een maatschappelijke revolutie.’
Strategische paradoxen
Ondernemingen hebben te maken met wat De Wit ‘strategische paradoxen’ noemt. ‘Lange tijd hebben bedrijven vooral bestaande producten, diensten en businessmodellen verbeterd, vaak dankzij nieuwe technologie. Hierdoor werd het product of de dienst beter, sneller of mooier.
De ontwikkelingen die nu gaande zijn, zijn van heel andere aard. Complete producten en diensten verdwijnen en worden vervangen door nieuwe proposities die ontwikkeld worden met nieuwe technologieën. Dat vereist een paradoxale manier van denken. Enerzijds moet je doorgaan met het verbeteren van de bestaande producten, kwaliteitsmanagers spelen daarin vaak een belangrijke rol. Anderzijds moet je gaan nadenken over nieuwe proposities: sluit mijn huidige product nog wel aan bij de toekomstige klantvraag? Wat zijn nieuwe manieren om die behoefte in de toekomst te vervullen?’
Enerzijds moet je doorgaan met het verbeteren van de bestaande producten. Anderzijds moet je gaan nadenken over nieuwe proposities.
De Wit noemt de automobielindustrie als voorbeeld: ‘Auto’s hebben een heel hoge kwaliteit. Technologieën zorgen ervoor dat elk nieuw model nog weer beter is dan het vorige. Tegelijkertijd moeten autofabrikanten nadenken over de basisbehoefte die ten grondslag ligt aan de vraag naar een auto: mobiliteit. Hoe kan die behoefte in de toekomst vervuld worden? We gaan onherroepelijk naar autonoom transport. Dat vraagt niet alleen om heel andere producten, maar ook om compleet nieuwe businessmodellen.’
Nadenken over strategie
Volgens Bob de Wit is de kwaliteitsprofessional in een uitstekende positie om mee te denken over de koers van de organisatie, maar doet hij dat vaak nog te weinig. ‘Als je wilt meedenken over de strategie, dan ga je nadenken over nieuwe producten en diensten. Wat betekent dit nieuwe product of deze nieuwe dienst voor ons businessmodel? En wat betekenen deze veranderingen voor de kwaliteitseisen die we gesteld hebben?’
De kwaliteitsprofessional heeft een uitstekende positie om mee te denken over de koers van de organisatie.
‘Bij een klant in de vervoerssector bijvoorbeeld denken we na over wat robotisering gaat betekenen voor hun bedrijf. Daarbij betrekken we de kwaliteitsmanager om ook vanuit zijn standpunt te kijken hoe dat gaat verlopen. Want als je robots inzet in het productieproces, komen er kwaliteitsvraagstukken aan de orde. Misschien moet het proces wel heel anders worden ingericht en gemeten. Daar moet je niet pas over gaan nadenken als de robots er al zijn, daar moet je van tevoren goed over nadenken.’
Onderdeel van een grote uitdaging
Hoe strategisch kun je denken als kwaliteitsmanager? Die vraag zouden kwaliteitsmanagers zich moeten stellen, vindt De Wit. ‘Als je je vak alleen maar ziet als een professie, dan ben je te beperkt bezig. Dan ga je geen rol spelen in het strategische circuit. Maar je kunt ook zeggen: ik ben onderdeel van een grote uitdaging.’
Hoe strategisch kun je denken als kwaliteitsmanager? Die vraag zouden kwaliteitsmanagers zich moeten stellen.
Dat geldt overigens niet alleen voor de kwaliteitsmanagers, benadrukt De Wit. Ook HR-afdelingen of finance-afdelingen nemen die rol nog te weinig op zich. In hoeverre ga je je vak definiëren als een losstaand specialisme, met eigen verantwoordelijkheid, maar los van de organisatie? En in hoeverre zie je jezelf als onderdeel van een strategische uitdaging?
Ook de strategische top mag meer vragen en verwachten. Men maakt onvoldoende gebruik van de kennis en expertise die andere organisatieonderdelen in huis hebben. De Wit: ‘De komende tijd leent zich er niet voor om passief te zijn.’
Drie domeinen
De kwaliteitsprofessional kan zijn eigen positie versterken – en zijn werk interessanter maken – door zich te verdiepen in drie domeinen, zegt Bob de Wit. ‘Verdiep je allereerst in de strategie van je eigen organisatie. Waar gaat de organisatie naartoe en in hoeverre hangt dat samen met de technologische ontwikkelingen? Wat wordt er gezegd over de toekomst van jouw organisatie? Zorg dat je aangehaakt bent en probeer een strategische partner te zijn van je eigen organisatie.’
‘Het tweede domein omvat de nieuwe technologieën. Welke technologieën zijn nou echt relevant? Verdiep je in wat ze kunnen betekenen voor jouw sector. Ga echt proberen te begrijpen wat ze doen en betekenen: wat doet een blockchain, hoe werkt een platform, of kunstmatige intelligentie? Wat kan virtual reality of augmented reality betekenen voor onze organisatie? Als je je inhoudelijk verdiept in die technologieën, dan ben je ook bezig met de toekomst en de strategie van je bedrijf.’
Hoe kan ik ervoor gaan zorgen dat die technologie ingezet wordt om de kwaliteit te verhogen? Want daar sta ik voor als kwaliteitsmanager.
Nieuwsgierig zijn is daarbij een belangrijke voorwaarde: ‘Als je gaat proberen een nieuwe technologie zo goed mogelijk te begrijpen, als je daar nieuwsgierig naar bent, dan ga je ook nadenken over de impact van die technologie. Hoe kan ik ervoor gaan zorgen dat die technologie ingezet wordt om de kwaliteit te verhogen? Want daar sta ik voor als kwaliteitsmanager. Dán ga je proactief meedenken.’
Ten derde: maak een persoonlijk leerplan. ‘Probeer je voor te stellen wat al die ontwikkelingen gaan betekenen voor jou en maak daar een leerplan voor. Om die nieuwe technologie echt te begrijpen en je in te leven, moet je misschien een cursus volgen, naar seminars gaan en je online inlezen. Maak dat een vast onderdeel van je agenda.’
Verhef jezelf tot strategisch partner
Het is geen eenvoudig stappenplan, waarschuwt Bob de Wit. Het zijn drie domeinen die tijd en moeite kosten: ‘Strategie begrijpen en jezelf tot strategisch partner verheffen is niet eenvoudig, het is een pad dat je opgaat. Ook de vertaalslag maken naar je eigen organisatie is geen klein dingetje, maar een domein. Maar wel een heel mooi domein, want strategie is een geweldig interessant vakgebied, zeker in deze tijden van snelle en ingrijpende veranderingen.’
Bob de Wit verzorgt een van de colleges van de Collegereeks Kwaliteit in digitale transitie. Start: 10 november 2020.
