Aspecten van leiderschap deel 12: Moed en kwetsbaarheid

Leidinggeven is leuk en uitdagend. Zeker wanneer je de wind in de rug hebt. Maar in de dagelijkse praktijk is dat niet altijd het geval. Er is ook vaak gedoe en soms heb je ronduit de wind tegen. Dan merk je dat mensen altijd iets vinden van wat je doet, in positieve, maar ook in negatieve zin. De één heeft hoge verwachtingen van je, de ander zal je met wantrouwen bekijken en je het liefst onderuithalen. Juist als het tegenzit vraagt het moed om je plek te nemen en je verantwoordelijkheid te pakken.

Er is een sterke vis nodig om tegen de stroom in te zwemmen. Zelfs een dode kan meedrijven

John Crowe

Juist, als het tegenzit, zijn momenten waarop angst, twijfel en onzekerheid de kop opsteken. Twijfel of je het wel echt kan en wat de mensen wel van je zullen vinden als het niet lukt. Het is juist die angst, onzekerheid en twijfel die maakt dat we ons kwetsbaar gaan voelen.

Kwetsbaarheid

Kwetsbaarheid verstoppen we liever dan dat we het tonen. Het gaat namelijk gepaard met nare gevoelens. Gevoelens van angst, hartzeer, schaamte en teleurstelling. Dus het is niet zo vreemd dat we die gevoelens proberen te onderdrukken. We zullen dan ook proberen ons anders voor te doen, uit verbinding met onszelf te gaan. Het lastige is alleen dat dat een heel vervelend neveneffect kent. Met het onderdrukken van nare gevoelens onderdrukken we ook alle goede gevoelens zoals vreugde, dankbaarheid en geluk.

Het is goed je te realiseren dat je hierin niet uniek bent, iedereen heeft dit. Prijs je er gelukkig mee, want mensen zonder angst en schaamte zijn niet in staat tot empathie of verbinding. We hebben het dus gewoon te verduren als een aspect dat bij het leven hoort.

Moed, het juiste midden tussen lafheid en roekeloosheid

Moed is de bereidheid de confrontatie met lichamelijke pijn, tegenslag, levensbedreiging, onzekerheid, angst en intimidatie aan te gaan en te doorstaan, aldus Wikipedia. Je doet iets nuttigs, iets zinvols dat anderen niet durven. Je gaat door op momenten dat je eigenlijk wil opgeven. Moed is meer dan een voornemen, het behelst ook een besluit én een daaropvolgende actie, vooral op die momenten die er echt toe doen. Als leidinggevende doe je dat door:

• Open en eerlijk zijn. Je hanteert geen verborgen agenda. Je geeft eerlijke en oprechte feedback, ook als je weet dat de ander(en) daar niet blij van worden.
• Verantwoordelijkheid nemen. Je staat voor je mensen, ook (en vooral) als er fouten worden gemaakt.
• Uitdagingen aangaan. Iets ondernemen dat nog niet eerder gedaan is en waarvan je vooraf niet zeker weet of het gaat werken. Durven pionieren en experimenteren en wellicht verdwalen en daarvan te leren.
• Ambitieus zijn. Durf de lat een tandje hoger te leggen. Er is altijd ruimte voor verbetering. Durf uit je comfortzone te komen en moedig ook je mensen daartoe aan.
• Keuzes maken. Hak knopen door, breng focus aan wanneer dat nodig is, te vertragen of juist te versnellen om een doel te halen.
• Confrontaties aan te gaan. Ga het gesprek aan met mensen die kritisch zijn t.o.v. je plannen. Luister naar hun belangen en standpunten. Durf bij te sturen maar ook, als het nodig is, een discussie af te kappen.

Moed is een gewoonte, een deugd. Zoals je leert zwemmen door te zwemmen, leer je moedig te zijn door moedig te zijn

Brené Brown

Moed is voor iemand die leiderschap ambieert een mooie deugd. Het veronderstelt een vorm van belangeloosheid, altruïsme of edelmoedigheid. Juist dienend leiderschap vraagt om moed omdat je je ten dienste stelt van de ander, van het grotere geheel. Bovendien is moed onmisbaar voor goed leiderschap. Want veel goede en waardevolle dingen zijn slechts te bereiken wanneer je bereid bent daar iets voor op het spel te zetten. Om risico’s te nemen.

Kwetsbaarheid vraagt moed, moed vraagt kwetsbaarheid

We zijn niet graag kwetsbaar, tegelijkertijd waarderen we het in anderen en vinden we het moedig. Brené Brown schrijft in haar boek ‘De kracht van kwetsbaarheid’ er het volgende over: “Kwetsbaarheid is niet goed of slecht, maar vormt de kern van alle emoties. Soms sluiten mensen hun gevoelsleven af uit angst gekwetst of teleurgesteld te raken. Bij indringende gebeurtenissen ervaren we nabijheid, en tegelijkertijd strijden angst en moed om voorrang”.

Brown ziet kwetsbaarheid als een katalysator voor moed, compassie en verbondenheid. Het vormt de basis van positieve gevoelens als liefde, verbondenheid, geluk, moed, empathie en creativiteit. Maar wij kennen ook het spreekwoord: ‘Wie zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt, die wordt zijn kop afgehakt’. In de regel wordt het niet aangemoedigd uitdagingen aan te gaan en je kwetsbaar op te stellen. Daarvoor is leiderschap nodig.

Moed ontwikkelen

Moed tonen gaat niet vanzelf, je moet er wel iets voor doen. Andor de Rooy heeft het in zijn boek, ‘Moed. Over gedurfd leiderschap’, over ‘de vierkante meter moed’. De vierkante meter moed behelzen vier vlakken die voortvloeien uit De Rooys definitie van moed: ‘Het vermogen om op een kritiek moment, ondanks risico, pijn en angst, dat te doen wat noodzakelijk is, gesteund door een sterk moedmotief, op basis van gezond verstand’.

Kritiek moment

Momenten die spannend, lastig of risicovol zijn en dus gevoelens van twijfel, angst en pijn oproepen zijn kritieke momenten. Ze zijn hét moment waarop je als leider het verschil kunt en moet maken. Wanneer je zo’n kritiek moment met gezond verstand en open vizier tegemoet treedt, dan krijgt moed ruimte. Kijk je liever de andere kant op dan ontstaat laf leiderschap.

Twijfel angst en pijn

Een kritiek moment aangaan is niet gemakkelijk. Voel je geen twijfel, angst of pijn dan is er naar alle waarschijnlijkheid geen sprake van een kritiek moment of je bent eenvoudigweg roekeloos. Twijfel, angst en pijn horen er dus bij. Je voelt duidelijk dat je uit je comfortzone gaat en in je stretchzone terecht komt. De angst om fouten te maken en daarop afgestraft te worden komt veel voor. Natuurlijk ben je bang voor afwijzing en heb je angst wanneer het allemaal misgaat, niet erkend te worden. Daarmee dealen en je kwetsbaarheid onder ogen zien, vraagt om moed.

Moedmotief

Het ontwikkelen van je moedmotief gaat je helpen om moed te tonen. Moed is namelijk geen doel op zich, het hoort een hoger doel te dienen. Het begint met de vraag: Waar sta ik voor? Wat is mijn motivatie, mijn moedmotief, mijn why? Een goed moedmotief komt voort uit je principes, je waarden.

Gezond verstand

Ons brein kan in tijden van stress behoorlijk met ons aan de loop gaan. Je ego speelt op en er zijn allerlei gevoelens waarvan je op dat moment niet zeker weet of ze kloppen of niet. In het ergste geval lig je er ’s nachts wakker van.

Gedachten zijn nooit een probleem, tenzij men ze gelooft. Het bestrijden van ongewenste gedachten geeft ze een emotioneel gewicht waardoor ze voor het onbewuste brein heel bijzonder worden

Steven Philipson

Het is dus belangrijk dat je je eigen emoties leert begrijpen, je eigen irrationaliteit en ego onderkent en zicht krijgt op je persoonlijke behoeften, motieven en belangen. Het is de blik naar binnen richten, al dan niet met behulp van een coach, en je emotionele intelligentie vergroten.

Het onderzoeken van je eigen vierkante meter moed en daarmee durven te werken gaat je helpen bij het ontwikkelen van moed. Helaas zal het ook voor jou geen quick win zijn. Moed zal in eerste instantie juist meer ongemak, twijfel en angst teweeg brengen. Daar heb je mee te dealen. De ervaring leert dat er veel van mensen afvalt en het enorm oplucht wanneer ze zich realiseren dat ze zich kwetsbaar mogen voelen. Het alternatief is lafheid, aan jou de keuze!

Goed leiderschap zorgt voor goede resultaten. In een serie ‘aspecten van leiderschap’ wordt leiderschap vanuit verschillende invalshoeken belicht. Inspiratie voor deze serie haalde ik o.a. uit het boek ‘Leiderschap voor de programmamanager.’ Dit is 1het slotdeel van een serie van 12 artikelen.

Lees de voorgaande delen:

• Deel 11 over de Schaduwkant
• Deel 10 over Vitaliteit
• Deel 9 over Weerstand
• Deel 8 over Ontwikkelen
• Deel 7 over Vertrouwen
• Deel 6 over Eigenaarschap
• Deel 5 over Macht en gezag
• Deel 4 over Context
• Deel 3 over Identiteit
• Deel 2 over Dienen
• Deel 1 over Visie

Door: Rijk Binnekamp

Rijk Binnekamp is zo’n 20 jaar actief geweest op gebied van training, coaching en leiderschapsontwikkeling, heeft nog immer een bovengemiddelde interesse in leiderschap en alle aspecten die daar mee samenhangen. Zijn ideeën en gedachten vertrouwt hij regelmatig toe aan papier.