Psychische klachten horen bij het leven net zoals fysieke klachten. Toch is het uiten van – en reageren op – psychische klachten voor veel mensen nog erg moeilijk. Als iemand binnenloopt met een gebroken arm, dan kijkt niemand raar op. Sterker nog, dan volgen er vaak gelijk een aantal goedbedoelde adviezen en worden er aanpassingen gedaan waar nodig. Maar als iemand zegt wel eens sombere gedachten te hebben, dan krijgt zowel deze persoon als de omgeving vaak lichte paniek. Dit komt omdat we nooit hebben geleerd hoe we hiermee om moeten gaan. Dit moet en kan beter.
Geschatte leestijd: 4 minuten
Behoefte aan diagnose
Iedereen maakt dingen mee in zijn of haar leven. Daar horen ook minder leuke dingen bij. Het is menselijk om te reageren op dingen die je meemaakt. Hoe je dit doet, verschilt per persoon. Als je van de trap valt, kan pijn in je rug het gevolg zijn, maar dit hoeft niet. Zo simpel is dat. Hetzelfde geldt voor psychische klachten. Toch lijkt het alsof we als maatschappij diagnoses nodig hebben. Voor iemand die niet lekker in zijn vel zit, lijkt het gemakkelijker om dit aan te kaarten als er een diagnose is gesteld. Pas als een arts heeft vastgesteld wat er aan de hand is, bijvoorbeeld een burn-out, is de drempel om dit in de omgeving aan te kaarten opeens veel lager. Het lijkt wel of klachten er alleen mogen zijn als er een officiële diagnose is gesteld. Alsof je je niet ‘zomaar’ een periode wat minder mag of kan voelen.
Heilloze route
Maar etiketten plakken en er vervolgens een protocol op loslaten waardoor het etiket er weer af kan, is een compleet heilloze route. Want de mensen op wie een diagnose-etiket wordt geplakt, komen hier heel vaak niet meer van af.En andersom: als iemand niet aan alle ‘eisen’ voldoet om een diagnose te krijgen en er dus wordt gezegd dat ‘alles in orde is’, leidt dat er alleen maar toe dat iemand nog zieker en onzekerder wordt.
De eerste keer dat ik dit merkte, was aan de start van mijn werkzame leven als fysiotherapeut. Ik mobiliseerde gewrichten, liet wervelkolommen angstvallig kraken, legde oefenprotocollen op en corrigeerde elke verstoring in de bewegingsketen. Tot mijn verbazing, aanvankelijke teleurstelling en latere blijdschap, kwam ik er meer en meer achter dat het stellen van een diagnose, en het doen verdwijnen en verminderen van beperkingen en klachten lang niet altijd leidde tot een gelukkiger mens of een persoon met meer daadkracht of tot iemand die meer bereikte.
Voor altijd patiënt
Een gezonde geest in een ‘krakkemikkig’ lichaam functioneert in veel gevallen nog altijd een stuk beter dan andersom. Zieke mensen tegen wie, na allerlei onderzoeken werd gezegd dat er niks mankeerde, knapten hier gemiddeld niet van op. Ze werden er eerder nog zieker en onzekerder van. De mensen op wie een diagnose-etiket geplakt werd, kwamen er gemiddeld nooit meer van af en bleven voor altijd patiënt. Toch willen we het graag. De ‘verlegenheidsdiagnoses’ in de gezondheidszorg zijn niet voor niets tot stand gekomen. Het lijkt wel een omgekeerde wereld.
Erken klachten en maak ze bespreekbaar
De vraag is hoe je dan wél moet omgaan met psychische klachten. Het antwoord is wellicht eenvoudiger dan je denkt, namelijk door de klachten te erkennen. Door te benoemen dat klachten er mogen zijn, en er soms ook gewoon bij horen. Hierbij is het belangrijk om een omgeving te creëren waarin er ruimte is om emoties en gevoelens te bespreken. Waarin het voor zowel werknemer als werkgever veilig voelt om hier eerlijk het gesprek over aan te gaan. Ga daarbij ook niet uit de weg welke invloed dit heeft op het werk.
Maatwerk
Stuur tegelijkertijd op verantwoordelijkheid: adviseer mensen met hun werkgever bespreekbaar te maken welke invloed dit heeft op het werk. Laat ze samen zorg dragen voor aanpassingen, regelruimte en ontspanning. Zorg dat mensen betrokken blijven bij hun werk, dit is een cruciaal onderdeel van ieders welzijn. Daarbij is het essentieel dat per situatie gekeken wordt naar wat de wensen en behoeften zijn, in plaats van een standaardprotocol te hanteren. Iedereen weet dat elk mens uniek is met een andere persoonlijkheid, ervaringen of uitdagingen. In allerlei situaties wordt dit gerespecteerd. Het is onbegrijpelijk dat er bij psychische klachten wel zo vastgehouden wordt aan eenzelfde behandelprotocol voor iedereen. Juist bij dit soort klachten is het belangrijk om ver weg te blijven van een standaardprotocol. En in plaats daarvan op maat gemaakte aanpassingen te doen en te zorgen voor voldoende ontspanning.
Accepteer ups én downs
Je hoeft niet altijd ziek te zijn om beter te worden. Zowel fysieke als psychische klachten horen bij het leven. Iedereen krijgt er wel eens mee te maken. Leer mensen daarom accepteren dat het erbij hoort. Gevoelens en gedachtes mogen er zijn, maar het is cruciaal om hier op een juiste manier mee om te gaan. Stuur daarbij altijd op eigen verantwoordelijkheid, zodat door middel van maatwerk gewerkt kan worden naar verbetering en een vergroot mentaal welzijn. Het is wonderlijk en prachtig dat mensen zo snel kunnen herstellen zónder dat eerst een diagnose gesteld moet worden over wat er precies mis zou zijn.
Door: Rudo Vissers, oprichter bij paraDIGMA groep
