In 2012 stelde het College van Bestuur van ROC A12 vast dat ‘er iets niet klopte’. Er waren voldoende middelen, de procedures klopten en alle systemen waren op orde. En toch nam de tevredenheid van studenten en docenten af en daalden de studentenaantallen. Wat was er aan de hand? Het was het begin van ‘andersom denken en organiseren’. Meervoudig kijken naar kwaliteit is een van de pijlers.
Vanaf dat moment ontwikkelde het College van Bestuur een geheel andere sturingsfilosofie met veel impact op de gehele organisatie. Liesbeth Schöningh, voormalig voorzitter CvB van COG, de Christelijke Onderwijs Groep Vallei en Gelderland- Midden, beschrijft in samenwerking met organisatiepsycholoog en schrijver Guido van de Wiel in een whitepaper de wijze waarop ROC A12 op een alternatieve wijze aan haar onderwijskwaliteit gewerkt heeft.
‘We stoppen met nog meer beleid schrijven, maar draaien het om en gaan de docententeams vragen wat ieder van hen nodig heeft om tot geweldig onderwijs te komen. Deze andere besturingsfilosofie is wat wij Andersom denken zijn gaan noemen en later Andersom organiseren hebben gedoopt in de gelijknamige publicatie (Schinkel & Schöningh, 2015).
Terwijl op de ene plek meer sturing nodig is om tot een hogere onderwijskwaliteit te komen, is het op een andere plek juist nodig om medewerkers meer ruimte te geven.
Een radicaal ander perspectief
Als CvB hebben we tot 2012 voornamelijk vanuit het ballonvaarders-perspectief gewerkt: we hingen veelal boven het landschap, bedachten vanuit de ballon het beleid, dropten dat zo nu en dan door als het ware een zandzak te laten vallen en veronderstelden vervolgens dat we beleid geschreven hadden én dat dit voldoende gecommuniceerd was. De zandzakken hadden toch immers echt het mandje verlaten.
Daartegenover staat het landschapsperspectief: dat perspectief geeft antwoord op de vraag wat je nu eigenlijk meemaakt als je je daadwerkelijk in het landschap begeeft. Vanuit dit perspectief zie je hoe elke zandzak nu eigenlijk landt in de organisatie. Verandert daardoor de betekenisgeving nu wel of niet?
Vanuit dit perspectief stel je jezelf vragen: hoe werkt het hier nu echt in deze organisatie? Hoe is het om hier te zijn en om op deze school les te geven?
Zodra je veel meer in het landschap zelf gaat kijken, wordt de complexiteit ook vanzelf duidelijk: terwijl op de ene plek meer sturing nodig is om tot een hogere onderwijskwaliteit te komen, daar is het op een andere plek juist nodig om medewerkers zelf meer ruimte te geven.
Download de gratis whitepaper ‘Andersom organiseren bij onderwijsinstelling ROC A12’
Onderwijskwaliteit
In deze overgang van perspectieven onderkenden we: willen we komen tot hoge onderwijskwaliteit, dan moest kwaliteitscultuur een integraal onderdeel van ieder onderwijsteam zelf worden. We legden de verantwoordelijkheid om aan onderwijskwaliteit te werken dan ook in de onderwijsteams zelf neer. We legden – om in de metafoor van de ballon en de zandzak te blijven – een voorraadje lege zandzakken in elk team en maakten alle teams zelf verantwoordelijk om deze te vullen met hetgeen zij dachten nodig te hebben om tot een hogere kwaliteit van onderwijs te komen.
Meervoudig kijken naar kwaliteit
Het vaststellen van kwaliteit is vooral een kwestie van meervoudig kijken. Onderwijskwaliteit beschouwen wij als een diamant die veel invalshoeken heeft en waarvan de verschillende vlakjes elkaar allemaal versterken wanneer je er het licht op laat vallen. Het meervoudig kijken naar kwaliteit kent in ieder geval gelijktijdige en gedifferentieerde aandacht voor de vraagstukken en perspectieven, zoals in de figuur zijn samengevat.
Het vaststellen van kwaliteit is vooral een kwestie van meervoudig kijken.
Verder lezen? Download de gratis whitepaper:
‘We kunnen geen hypotheek nemen op de kwaliteit van onderwijs’, Een reflectie op Andersom organiseren bij onderwijsinstelling ROC A12.
Door: Liesbeth Schöningh i.s.m. Guido van de Wiel (maart 2018).
Liesbeth Schöningh is voormalig voorzitter CvB van COG, de Christelijke Onderwijs Groep Vallei en Gelderland- Midden
Guido van de Wiel is organisatiepsycholoog en schrijver.
