De tsunami aan medische vakinformatie die op artsen afkomt, is voor henzelf nauwelijks nog te behappen. En wanneer medische protocollen niet meer actueel of onvolledig zijn, liggen fouten op de loer. Een digitale infrastructuur met data is daarom de nieuwe bron voor kwaliteitswinst, stelt zorgadviseur Erik-Jan Vlieger. ‘Algoritmes laten de arts ook rationeler met diagnostiek omgaan.’
Het menselijk brein is niet langer het beste medium om alle fijnmazige medische kennis te filteren en in zich op te nemen. Algoritmes kunnen dat wel. Daarmee kunnen artsen volgens de laatste medische literatuur werken en ook minder fouten maken. Dat zegt Erik-Jan Vlieger, zelf arts maar al vele jaren werkzaam als adviseur in de zorg, sinds 2017 als zelfstandig ondernemer met zijn bedrijf Alii, een digitaal platform dat medische kennis als interactieve protocollen beschikbaar maakt en integreert in elektronische patiëntendossiers (EPD’s). Vlieger schreef ook het boek ‘Het brein van dokter’, over de voordelen van algoritmes om de laatste medische kennis in het doktersvak toepasbaar te maken. ‘Want,’ zegt Vlieger, ‘hoeveel wetenschappelijke informatie kan het brein van een dokter nog aan? Elke 23 seconden verschijnt een nieuwe publicatie. In 2026 zal dat elke 14 seconden zijn. Voor een neuroloog gaat het nu al om 17 klinische artikelen per dag.’Acute blindedarm
Artsen werken grotendeels uit het hoofd. Ze doen hun werk aan de hand van door henzelf geschreven protocollen, die weer een afgeleide zijn van richtlijnen uit de medisch-wetenschappelijke literatuur. ‘Deze richtlijnen’, legt Vlieger uit, ‘steunen op enkele variabelen en nooit op de precieze modellen van de wetenschappelijke literatuur. Bij het bekend worden van de richtlijnen lopen deze vaak al twee jaar achter op de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Artsen missen daardoor de exactheid van de allerlaatste beschikbare medische kennis.’ Een voorbeeld: volgens de laatste medische literatuur moet een acute blindedarmontsteking eerst met een antibioticakuur behandeld worden. Toch ziet Vlieger veel protocollen die voorschrijven dat je beter meteen een ‘open operatie’ moet uitvoeren. Vlieger: ‘Ook artsen die denken dat ze wél alle wetenschappelijke variabelen per patiënt in hun hoofd te hebben, zien dingen over het hoofd. En kunnen daardoor minder goede beslissingen nemen. Ondanks de kwaliteit van zorg in Nederland, die tot de top van de wereld behoort, tellen wij toch jaarlijks circa 2000 doden door medische fouten.’Klinische netwerken
Vlieger vindt het achterhaald dat artsen veel tijd moeten investeren om richtlijnen om te zetten naar tekstuele protocollen voor hun eigen ziekenhuis. ‘Dat is niet langer houdbaar nu we steeds meer bewegen naar een wereld van medische algoritmes. Ook de hoeveelheid medische big data in management-, kwaliteitszorg- en andere systemen groeit. Deze toevloed aan nieuwe kennis kan geen arts meer voor zichzelf bijhouden, maar met medische algoritmes kan dat wel. Je biedt dan steeds preciezere behandelingen aan met betere prognoses.’Deze toevloed aan nieuwe kennis kan geen arts meer voor zichzelf bijhouden, maar met medische algoritmes kan dat wel.Vlieger pleit voor samenwerking tussen artsen in klinische netwerken, die medische artikelen en andere documentatie lezen en op hun toegevoegde waarde selecteren. De volgende stap is om de nieuwe kennis met algoritmes opslaan in databases. Als dit klinisch netwerk in hoog tempo kennis toevoegt, kunnen artsen met zelflerende algoritmen ook verbanden tussen ziekten ontdekken die nog onzichtbaar of complex waren.’
Kwaliteitswinst
Een digitale infrastructuur voor medische kennis is daarmee de sleutel tot kwaliteitswinst en kostenreductie, is Vlieger’s overtuiging. Modellen uit de medische vakliteratuur die in algoritmen zijn verwerkt, kunnen voor uiteenlopende patiëntgroepen, van zuigeling tot senior, voorspellen met welke acties gezondheidswinst is te boeken, wat de winst is in levensjaren en of je bijwerkingen van geneesmiddelen kunt voorkomen. Een huisarts, geeft Vlieger als voorbeeld mee, kan ook de plukjes informatie in zijn database raadplegen om te zien of de rugpijn van een patiënt een klus is voor een fysiotherapeut, of dat er kans is op een hernia. ‘De patiënt krijgt door het algoritme een objectief antwoord. Dat kan voorkomen dat hij onnodig naar het ziekenhuis wordt doorverwezen. Bij shared decision making weet de individuele patiënt precies wat de mogelijkheden zijn om een behandeling op hem of haar af stemmen, personalized medicine dus. ‘U heeft 80 procent kans dat u over twee jaar nog leeft, als u deze therapie volgt’. Zo’n reële voorspelling is op basis van algoritmen te geven.’Onnodige zorg
Nauwkeurig coderen
Merkwaardig vindt Vlieger het dat protocollen van ziekenhuizen niet geïntegreerd zijn in het patiëntendossier, het EPD. ‘Zorgverleners werken met een intranet-achtig kwaliteitssysteem, met daarin de tekst van de protocollen. Daarnaast is er een EPD. Die twee horen echter samen te gaan. In EPD’s worden gezondheidsdata als bloeddruk en gewicht soms als tekst worden genoteerd, maar ook als grootheden, als cijfers bijvoorbeeld. Dat is willekeur en rommel aan vrije tekst, die je moet opruimen.’Door protocollen als fijnmazige algoritmes te schrijven, door nauwkeurig te coderen hoe je als arts iets opschrijft, wordt de integratie met EPD's makkelijker. Ook verminderen de administratieve lasten.‘Door protocollen als fijnmazige algoritmes te schrijven, door nauwkeurig te coderen hoe je als arts iets opschrijft, wordt de integratie met EPD’s makkelijker. Ook verminderen de administratieve lasten. We zijn als Alii nu bezig dat voor één ziekenhuis in te bouwen. Verder probeert nu alleen de oncologie via het Kankeronderzoekfonds in algoritmes te vatten wat je in verschillende stadia aan kanker kunt doen.’
