Het nieuwste boek van Jaap Boonstra Veranderen als Samenspel is gebaseerd op een spelmodel voor organisatieverandering. In een vorig artikel is beschreven hoe spelers context maken voor verandering en vernieuwing. In dit artikel gaat het erover hoe spelers impact hebben om succes te hebben in het veranderen en vernieuwen van hun eigen werk en organisatie.
Initiatiefnemers
Elke speler in een organisatie kan het initiatief nemen tot verandering en impact hebben in een veranderproces. Dit is niet gekoppeld aan een formele positie. Het gaat eerder om de moeite nemen en het de moeite waard vinden jezelf op het spel te zetten en daarbij risico te lopen. Spelers in verandering hebben impact. Impact ontstaat door het veranderidee te concretiseren, de spelverdeling te organiseren, spelvormen te kiezen en oog te hebben voor de spelbeleving. De vermogens die spelers in huis hebben bepalen hoever ze kunnen gaan. Â Om impact te hebben zijn vijf vormen van bewustzijn relevant.Relationeel bewust
Organisatieverandering als doorgaande beweging kan nooit succesvol zijn zonder spelers die samen de schouders eronder zetten. Zicht op de behoeften, ambities, belangen, kwaliteiten en mogelijke bijdragen van de spelers is de basis van rationeel bewustzijn. Dit betekent dat de spelers elkaar kennen en een idee hebben van elkaars drijfveren en eigenaardigheden. Meespelen in verandering reduceert onzekerheid en maakt het leervermogen groter om veranderingen waar te maken. Relationeel bewustzijn betekent ook dat er breed zicht is op alle rollen die er kunnen worden gespeeld. Door rollen te combineren, met respect voor behoeften en spelposities, ontstaat bij de spelers een gedeeld begrip van de bestaande situatie en een gedragen beeld van de gewenste toekomst waaraan ze samen kunnen werken.
Initiatiefnemers in verandering zijn in staat tot samenspel. Ze hebben een goed beeld van de verhoudingen tussen spelers en nodigen spelers van binnen en buiten de organisatie uit om mee te spelen. Ze beseffen welke rollen nodig zijn en investeren in samenspel tussen de spelers om veranderingen te realiseren. Ze zijn bereid spelers te wisselen als dat het spel ten goede komt. Spelers die relationeel bewust zijn, hebben over het algemeen een positieve en optimistische grondhouding. Ze creëren speelruimte en hebben vertrouwen in de toekomst en in de kracht van het samenspel om die toekomst te bereiken. Ze hebben een verbindende kracht, bouwen netwerken. Ze maken voortgang zichtbaar in het onderling samenspel en het spelverloop.
Actiebewust
Spelers die meespelen in verandering weten dat er talloze spelvormen en activiteiten mogelijk zijn die kunnen worden ingezet om verder te komen en resultaat te boeken. Spelvormen zijn behulpzame activiteiten en ondersteunende acties tijdens veranderingen die nodig zijn om spelambities te realiseren. De vaardigheid is om een consistente combinatie van spelvormen te kiezen die elkaar versterken. Zicht op eigen voorkeuren en kwaliteiten om spelvormen uit te voeren is nodig om tot een zorgvuldige afweging te komen van passende spelvormen en anderen te vragen mee te doen. Voor het aanspreken van mensen op hun motivatie zijn optimisme en fantasie nodig en een zeker charisma om anderen te enthousiasmeren. Het bespreekbaar maken en hanteren van conflicten verlangen moed, de bereidheid anderen iets te gunnen en een zekere onverstoorbaarheid. Activiteiten die het leren versterken, zijn gebaat bij respect, tolerantie en vergevingsgezindheid. Activiteiten om een dialoog aan te gaan, sluiten aan bij nieuwsgierigheid, openheid naar anderen en de bereidheid risico te lopen. Vanuit een besef van de eigen waarden, voorkeuren en tekortkomingen zijn spelers met impact bereid en in staat samen met anderen op te trekken om maatschappelijke waarden te realiseren die aansluiten bij hun eigen engagement.Reflectiebewust
In elke organisatie wordt geleerd van kritische gebeurtenissen en fouten. Deze leerervaringen vormen de organisatiecultuur, doordat mensen in organisaties leren hoe ze met onduidelijke en onverwachte situaties moeten omgaan. De opgedane ervaringen raken geworteld in de dagelijkse werkpraktijken. Spelers die impact willen hebben, kunnen leerprocessen in organisaties stimuleren en daarmee bijdragen aan de vorming van een lerende houding die kan leiden tot vernieuwing. De gedachte hierachter is dat spelers die zich hun rol steeds meer eigen maken en serieus nemen als basishouding nieuwsgierig blijven naar hoe dat dan werkt en bereid zijn tot experimenteren. Spelers in verandering kennen zichzelf met hun sterke en zwakke eigenschappen. Ze dwingen zichzelf hun eigen vooronderstellingen te onderzoeken en te staven met observeerbare feiten en gebeurtenissen. Ze investeren in formele en informele netwerken om de voortgang van de verandering na te gaan en vast te stellen of er al resultaten zichtbaar zijn. Ze organiseren hun eigen feedback en zien missers als een kans om van te leren en zich te ontwikkelen. Door fouten en het effect daarvan te bespreken, ontstaan impliciete normen over wat wel en niet verstandig is en handig lijkt. Deze ervaringen vormen de kiem voor nieuwe spelpatronen over wat wenselijk is.Sociaalbewust zijn
Spelers die verandering willen realiseren zijn sociaal bewust. Ze praten met collega’s, begrijpen de onderliggende waarden en normen en ze hebben belangstelling voor wat mensen beweegt. Ze hebben een besef van de spelpatronen en weten hoe de hazen lopen. Hierdoor kunnen ze aansluiten bij de gevoelswereld en ambities van medespelers, en weten ze de energie van mensen in hun omgeving te richten op de toekomst. Ze zijn niet bang spelpatronen zichtbaar te maken en te bespreken. Om veranderingen te bewerkstelligen, brengen ze mensen bij elkaar en organiseren ze samenspel om vernieuwing mogelijk te maken. Ze bouwen aan vertrouwen en hebben vertrouwen in de eigen kracht van mensen. Bovenal beseffen ze dat verandering samenspel vergt en zijn ze bereid daarin te investeren. In dat samenspel geven ze anderen ruimte en gaan ze het gesprek aan om hun beeldvorming te toetsen en hun idee over veranderen te scherpen met anderen. Het is lastig sociaal bewust te zijn zonder zelfbewust te zijn. Sociaal bewustzijn ontwikkelt zich vanuit zelfbewustzijn in relatie tot anderen.Zelfbewust zijn
Spelers die impact hebben op verandering kennen zichzelf, beseffen wat hen heeft gevormd en weten welke waarden ze belangrijk vinden. Zelfbewustzijn en besef van waarden zijn relevant om te weten wat de eigen voorkeuren zijn in veranderstrategieën en spelvormen. Door stil te staan bij de eigen professionele achtergrond ontwikkelen spelers bewustzijn over hun eigen waarden en voorkeuren in verandering. Dit opent mogelijkheden eigen keuzen te betwijfelen en zich te scherpen aan anderen. Bij zelfbewustzijn gaat het erom dat spelers weten wat hun eigen drijfveren en voorkeuren zijn. Ze zijn zich bewust van hun eigen biografie en professionele loopbaan en de invloed van ingrijpende gebeurtenissen op hun belevingswereld.
Zelfbewuste spelers weten wat hen energie geeft en wat hun fascinaties en inspiratiebronnen zijn. Ze kennen hun blinde vlekken, eigenaardigheden en zwakten en weten die te compenseren in samenspel met anderen. Om zichzelf te ontwikkelen vragen ze eerlijke feedback van collega’s, vrienden en familie. Ze hebben daarbij oog voor de uniciteit en de kracht van anderen en creëren een rijk beeld van wat mensen beweegt. Door zich te begeven in andere belevingswerelden en comfortzones te vermijden, leren ze zichzelf steeds beter kennen. Vanuit een zelfbewuste houding zijn ze niet bang emoties en onzekerheden te tonen en bespreekbaar te maken. Zelfbewuste spelers zijn bereid initiatief te nemen en hun nek uit te steken in verandering. Door hun open houding hebben ze impact op het samenspel om veranderingen verder te brengen en daar plezier aan te beleven.
