‘Als je weet waar iets staat, dan weet je niet of het beweegt; als het beweegt, weet je niet waar het staat.’ Deze paradox werd in de jaren twintig van de vorige eeuw geformuleerd door de Duitse natuurkundige en filosoof Werner Heisenberg. Het geeft het dilemma aan waar procesmanagers tegenwoordig mee om moeten gaan, zegt prof. dr. ing Teun Hardjono.
‘In onze huidige tijd, waarin veranderingen zo snel plaatsvinden, is het extreem lastig om vast te stellen waar iets staat en waar het heen beweegt. Nog moeilijker is het om te bedenken hoe je dat kunt beïnvloeden. Er zijn meerdere beïnvloedingsfactoren, maar op het Jaarcongres Procesmanagement wil ik wil het vooral hebben over de emotionele beïnvloedingsfactoren. Hoe kun je creativiteit, beweging en emotie inzetten bij het richting geven aan processen?’
Maatschappelijk proces
Een actueel voorbeeld is het vluchtelingenvraagstuk. Hardjono: ‘We kunnen het constateren en we kunnen de getallen noemen, maar daarmee verandert er niets. We moeten gaan kijken naar hoe de processen verliepen, hoe het nu gaat en of we daar nu sturing aan kunnen geven. Stoppen zal niet kunnen, maar wel een bepaalde kant opsturen. Hoe kun je zowel ratio als emotie daarbij in beschouwing nemen?’
Volgende stap
Prof. Hardjono vindt het daarom belangrijk dat in organisaties discussies gevoerd worden over waarden, ethiek en esthetiek. Organisaties mogen minder gaan sturen op geld en efficiency en meer op twee andere vermogens, zegt Teun Hardjono. ‘De eerste is het socialisatievermogen. Dat is het vermogen te kunnen samenwerken. De tweede is de relationele samenhang van de organisatie: hoe gaan mensen met elkaar om? Om met de scholen van Huub Vinkenburg te spreken: procesmanagers moeten uit de empirische en normatieve hoek komen en veel meer een reflectieve houding aannemen. Het denken in processen moet een volgende stap gaan maken.’
Denkproces op gang brengen
Belangrijk hierbij is het vertellen van verhalen. Het prikkelt de verbeeldingskracht van mensen en het geeft hen voorbeelden van hoe je dingen kunt aanpakken. ‘Positieve en negatieve verhalen, ze zijn beide even krachtig’, zegt Hardjono. ‘Ik probeer beelden aan te reiken op het congres, geen concrete tools. Beelden waarmee mensen en hun organisaties hun eigen denkprocessen in beweging kunnen brengen.’
Bron: Maud Notten, Sigma
