Duizenden onderzoeken naar talent, waaronder dat van Francis Galton 1822-1911, een halve neef van de dertien jaar oudere Charles Darwin, laten zien dat de prestaties van excellent presterende individuen, die op het eerste oog zeer getalenteerd leken, niet zozeer geënt waren op hun talent, maar op andere factoren, zoals persoonlijke aandacht en training. Kinderen die al op zeer vroege leeftijd bleken te kunnen lezen, hadden niet zozeer het talent van hun ouders ontvangen, zo bleek, als wel hun persoonlijke toewijding om hen al zeer vroeg te kunnen laten lezen. En datzelfde gold voor ‘hoogbegaafde’ musici, tennisspelers, zwemmers en wiskundigen, zo lieten de onderzoeken zien: telkens weer bleken juist de invloeden uit de omgeving bepalend voor het grote succes. En niet het grote talent!
Maar hoe zit het dan met Mozart? Hoe is het mogelijk om zijn prestaties niet als uitkomst van een groot talent te bestempelen? Mozart schreef zijn eerste composities immers al op zijn vijfde en zijn eerste symfonie in zijn achttiende levensjaar! Een wonderkind, zo werd gezegd. Maar ook voor Mozart geldt, zo liet onderzoek zien, dat zijn talent – als dat al bestaat – pas waardevol werd toen hij heel veel tijd voor instructie en oefenen kreeg, zodat hij zijn vaardigheden heel snel kon ontwikkelen.
Kinderen met ouders die geen muziek maken kunnen een grote muzikaliteit ontwikkelen, maar de top is voor weinigen van hen weggelegd, zo laten diverse andere onderzoeken zien. Veel musici die de top wel hebben bereikt, hebben dit dan ook kunnen doen door reeds op jonge leeftijd veel te studeren en muziek te maken. En dat gold ook voor Mozart. Zijn vader – Leopold Mozart – was in zijn tijd al een beroemde componist. Hij bleek daarnaast echter ook een zeer dominante ouder te zijn, die zijn zoon al op driejarige leeftijd op een intensief programma van componeren en spelen zette. Leopold was een voornaam pedagoog en publiceerde zijn handboek voor vioolonderwijs in precies hetzelfde jaar dat Wolfgang werd geboren. Zijn belangrijkste student was daar. Van jongs af aan werd Wolfgang Mozart dan ook zeer intensief begeleid door een expert, die zelfs bij hem thuis woonde. Maar dan nog zou je kunnen zeggen, waren zijn prestaties niet van een andere planeet? Hij wordt toch niet voor niets een wonderkind genoemd?
Toch geldt ook hier: niets is wat het lijkt!
‘Niet een verheven niveau van intelligentie noch van verbeelding, of een combinatie van beide, maken een genie. Love, love, love, dat is de ziel van elk genie.’ Wolfgang Amadeus Mozart, Oostenrijks componist (1756-1791)
Vele manuscripten van de jonge Wolfgang blijken achteraf niet eens zijn eigen stukken; zijn vader Leopold heeft deze steeds weer gecorrigeerd en aangevuld voordat iemand anders ze voor het eerst onder ogen kreeg, zo blijkt uit later onderzoek. Papa Leopold stopte zelfs met het componeren van zijn eigen stukken op het moment dat hij de kleine Wolfgang begon te begeleiden. Veel stukken van de jonge Wolfgang bleken dan ook niet van hemzelf; op zijn best kunnen ze als teamwerk worden bestempeld. Zijn eerste, wel als zodanig door de buitenwereld erkende, eigen meesterwerk betreft zijn pianoconcert no. 9 (KV 271). Maar op dat moment was de ‘kleine Mozart’ al 21 jaar oud en toch zeker niet meer als (wonder) kind te bestempelen. Een genie, ja, dat was hij wel.
Tiger Woods
En Tiger Woods dan? Volgens sommige onderzoekers naar excellent presteren is hij ‘de Mozart uit de golfwereld’. De achtergrond van deze beide ‘wonderkinderen’ blijkt in verrassende mate identiek. Tiger Woods’ vader, Earl, was een onderwijzer van jonge kinderen met een grote passie voor sport. In de tijd tussen zijn militaire dienst en studeren, en dus nog voor de geboorte van Tiger, schreef hij een voor velen geheel onopvallend gebleven boekje met de titel Training a Tiger.
In zijn eigen jeugd was Earl zelf een goede honkbalspeler geweest. In de jaren voordat kleine Tiger geboren werd, verliet hij echter de honkbalsport omdat hij golf ontdekte, beter gezegd: volledig omarmde. Zijn vele trainingsuren maakten dat hij in slechts een paar jaar zijn persoonlijke handicap kon verlagen tot die van de beste 10% van alle spelers in zijn regio.
Op 30 december 1975 in Cypress, Californië werd opnieuw een ‘wonderkind’ geboren. En opnieuw in een huis van een fanatieke en dominante leraar. Earl en zijn tweede vrouw hadden geen andere kinderen en besloten dat kleine Tiger prioriteit nummer één in hun leven zou worden. Al op de leeftijd van zeven maanden gaf Earl zijn zoon zijn eerste golfstick en klemde hij Tiger in een stoel vast om hem zonder vallen te kunnen laten slaan. De opleiding van de kleine Tiger was begonnen! Toen het ‘wonderkind’ al op negentienjarige leeftijd werd opgenomen in het nationale Amerikaans team had hij er al achttien jaar en ruim dertigduizend uur aan intensieve training op zitten! Aan gerichte oefening, zo had Anders Ericsson kunnen zeggen.
Max Verstappen
Is talent dan van geen enkel belang? Dat lijkt toch ook moeilijk voor te stellen … Toen Max Verstappen onlangs, als jongste debutant ooit, een Grand Prix won, roemde iedereen zijn opmerkelijke gaven. Voormalig Formule 1-wereldkampioen en racelegende Mario Andretti noemde Verstappen ‘een zeldzaam talent’. Voormalig coureur Robert Doornbos zei: ‘Er hangt een bepaalde aura om hem heen.’ Is dat geen familietrekje, omdat zijn beide ouders ook coureur waren? Max Verstappen blijkt de nieuwe Mozart. Of Tiger Woods, zo je wilt. Een jongeman die al op zeer jonge leeftijd door zijn vader is onderwezen om een topcoureur te worden. Op de leeftijd van zeventien jaar, de meesten van ons beginnen dan net met rijlessen, had ook de kleine Max er al veertien jaar aan gerichte oefening op zitten.
Bron: De Kunst van Duurzaam presteren door Bas Kodden
Van Bas Kodden, auteur van onder meer de Kunst van Duurzaam presteren, Word een held, en The Devil Inside.
