Hackathon: wat kunnen we nou echt met de blockchain?

Blockchain: rechtstreekse transacties

Wat is de blockchain ook al weer? De blockchaintechnologie maakt veilige, rechtstreekse transacties mogelijk tussen twee partijen zonder tussenkomst van een tussenpersoon. De meest bekende toepassing is de Bitcoin, een digitale munt waarmee je kunt betalen. De blockchain houdt precies bij wie de eigenaar is van welk ‘biljet’ en past dit na elke transactie aan. De blockchain wordt gecodeerd opgeslagen en meerdere kopieën worden verspreid over een cloud van computers. Bij elke transactie worden eerst de kopieën met elkaar vergeleken op inconsistenties. Deze worden verwijderd of de transactie wordt afgekeurd. Wanneer één kopie veranderd wordt, bijvoorbeeld door een fraudeur, of wanneer een kopie verloren gaat door een computerstoring (of erger: aardbeving, bomaanslag, stroomstoring) kan het systeem als geheel toch blijven functioneren. Dit maakt de blockchain heel robuust en heel veilig. Velen noemen het daarom een ‘trust machine’. Het kan ook gezien worden als een ‘besturingssysteem’ op internet dat veilige transacties mogelijk maakt over internet. Zo kunnen fraude, valsmunterij en piraterij worden tegengegaan, betalingen worden gedaan en belasting worden geheven met behulp van de blockchain.

Eindeloze toepassingen

De toepassingen van deze technologie zijn uiteenlopend. Dagelijks komen er nieuwe bij. Hieronder een greep uit de opbrengst van de Groningse hackaton.

Digitale identiteitsbewijzen

Met behulp van de blockchain kunnen identiteitsbewijzen worden aangemaakt waarmee overheden kunnen controleren of jij bent wie je beweert te zijn. Deze kunnen gegeven worden aan vluchtelingen die nog midden in een procedure zitten en rondreizen binnen Europa. Maar het zou ook een persoonlijk paspoort kunnen zijn waarin burgers zelf hun data beheren en precies bepalen welke bedrijven of instanties toegang toe krijgen tot welke stuk informatie en onder welke voorwaarden.

Dynamisering van de energiemarkt, meer groene stroom

De energiewereld verandert snel van een centraal gestuurde en gecoördineerde markt naar een meer gedistribueerde dynamische markt met heel veel verschillende spelers zowel in het beheer van netwerken als energieproducenten (ook burgers!). De blockchain kan helpen zorgen dat al deze spelers onderling kunnen samenwerken en betaald krijgen voor hun aandeel. Van elk stukje infrastructuur, data en energie wordt apart bijgehouden van wie het is en hoe het gebruikt is. Zo kan een vergoeding gegeven worden voor de (zelf opgewekte) stroom die je levert aan het netwerk. Het kan tevens de handel in emissierechten vergemakkelijken en zo een nieuw leven inblazen. Dit kan de productie van duurzame energie een extra impuls geven. Het kan ook het uitwisselen van energie tussen burgers onderling mogelijk maken, zonder tussenkomst van een energiemaatschappij: peer-to-peer energieproductie.

Efficiëntere overheid en digitaal stemmen

Blockchains kunnen ook nieuwe toepassingen opleveren voor de overheid. Zo wordt digitaal stemmen mogelijk (met veel minder kans op hacken). Gemeenten kunnen gemakkelijker samenwerken om samen spullen voor hun bedrijfsvoering in te kopen en daarmee kosten besparen. Overheden kunnen gemakkelijker samenwerken met burgers en kunnen burgers betalen (met virtuele munt) voor vrijwilligerswerk. Verder kan de besluitvorming transparanter gemaakt worden zodat burgers hun bestuurders beter kunnen controleren. De blockchain kan precies laten zien welke politicus wat gestemd heeft en hoe de verdere inspraakprocedures zijn verlopen om tot de uiteindelijke uitvoering te komen.

Efficiëntere samenwerking tussen bedrijven

De blockchain maakt het mogelijk om transacties tussen bedrijven te automatiseren en beveiligen. Dit maakt meer en snellere transacties mogelijk, zonder tussenkomst van personen. Transacties die betrouwbaar zijn omdat frauderen vrijwel onmogelijk is. Dit kan samenwerken tussen bedrijven, iets wat in de digitaliserende wereld naar verwachting exponentieel zal stijgen, faciliteren. Onderlinge bijdragen aan het samenwerkingsverband kunnen worden gewaardeerd en verrekend. Winnaar in deze categorie was het team Zissou. Die ontwikkelde een ‘token’ waarmee een freelancer of zzp’er bij de Belastingdienst kan aantonen dat hij niet in (verkapt) dienstverband is bij een opdrachtgever. Een versimpelde en digitale VAR-verklaring dus. En mooi voorbeeld hoe de overheid handhaving zou kunnen digitaliseren en automatiseren.

Innovatie van financiële producten en diensten

Pensioenen kunnen transparanter worden en beter beheersbaar als alle financiële dienstverleners mee gaan doen aan een blockchain. Het maakt dan niet meer uit of je vaak van baan wisselt of als zelfstandige werkt, je pensioenrechten kunnen precies worden bijgehouden per werkgever en per fonds. Op de achtergrond kunnen alle betalingen, berekeningen, autorisaties en identificaties geautomatiseerd worden uitgevoerd tussen de verschillende banken en pensioenfondsen die erbij betrokken zijn. De beheerskosten kunnen dan ook omlaag, naar schatting met 80 procent.

Veilig en betrouwbaar mits voldoende open en toegankelijk

De toepassingen laten de diversiteit aan mogelijkheden zien de blockchaintechnologie met zich meebrengt. Of de toepassingen veilig en betrouwbaar zijn, zal uiteindelijk afhangen van hoe het bijbehorende computersysteem wordt ingericht. Een belangrijke factor is hierbij of de blockchain verspreid wordt over meerdere computers en meerdere partijen zodat machtsconcentraties worden voorkomen. Dat dit geen sinecure is, laat het volgende voorbeeld zien. De Bitcoin is oorspronkelijk opgezet als een radicaal open systeem: iedereen kan in principe meedoen en krijgt dan een kopie van de blockchain. Hoe meer verspreide kopieën hoe robuuster het systeem. Momenteel staan echter zo’n 70 procent van alle computers waar het systeem op draait in China. Twee Chinese organisaties hebben bijna de meerderheid van de productie in handen. Dit maakt het mogelijk voor de Chinese overheid of voor de betreffende bedrijven om het systeem te manipuleren. Hoe zal dit gaan met de blockchain die de banken gezamenlijk ontwikkelen zoals de R3 en B3i? Draaien deze systemen straks alleen bij de deelnemende banken en hoe controleerbaar is hun blockchain van buiten? De financiële crisis is voor een belangrijk deel ontstaan omdat (vrijwel) alle financiële instellingen meededen aan hetzelfde systeem en onderling afspraken maakten (zoals de fraude met bepaalde rentes). Zo zullen we dus voortdurend alert moeten blijven op de wijze waarop een nieuwe technologie als de blockchain wordt ontworpen en ingezet. Het is belangrijk dat we blijven experimenteren en zorgen dat heel veel mensen toegang hebben tot de technologie. Dat is de beste garantie dat we in de toekomst alternatieve bedrijven en verdienmodellen zullen zien en dat we de ontwikkelingen bij banken en bedrijven kritisch kunnen blijven volgen. Hackatons zoals die in Groningen en open toepassingen zoals de TU Delft die ontwikkelt, zijn daarom onmisbaar. Dit artikel verscheen eerder bij Marketingfacts Door Maurits Kreijveld Maurits Kreijveld is futuroloog, spreker en adviseur. Ook schreef hij de boeken De plug&play-organisatie, Samen slimmer en De kracht van platformen.