De blockchaintechnologie zou een doorbraak kunnen betekenen in het benutten van de wisdom of crowds. Zo kunnen we kennis halen uit grote hoeveelheden data, kunnen bedrijven betere strategische beslissingen nemen en de kennis van hun personeel benutten en kunnen we zelfs onze democratie vernieuwen, zonder referenda.
Wisdom of the crowd: samen slimmer Wordt Hillary Clinton de nieuwe president van Amerika of toch Donald Trump? Wordt de Franse film van Paul Verhoeven een bioscoophit in Nederland? Zal de aandelenkoers van Apple volgend jaar dalen? Is het verstandig voor Disney om Twitter over te nemen? Gaat de nieuwe Tesla 3 een succes worden? Gaat Nederland de EU verlaten in 2020? Het beste antwoord op deze vragen krijgen we niet van de vele opiniemakers en experts, maar ligt in ons allen besloten: allemaal beschikken we over stukjes informatie waarmee we antwoord kunnen geven op de vraag. Dat is de ‘wisdom of crowds’: de kennis en wijsheid die aanwezig is in een grote groep onafhankelijke individuen. De slimme optelsom van geïnformeerde meningen is nauwkeuriger dan de beste inschattingen van experts. Prediction markets: wijsheid uit data De bekendste voorbeelden van wisdom of crowds zijn het raden van het gewicht van een koe of het aantal knikkers in een pot. Vraag honderd mensen om het gewicht te schatten en het gemiddelde van deze schattingen ligt verrassend dicht bij de werkelijke, zo leert de ervaring (dit experiment is populair in tv-programma’s, soms is het opvallend nauwkeurig, soms zit het publiek er behoorlijk naast). Maar ook ‘prediction markets’ zijn een vorm van collectieve intelligentie, die onder groeiende belangstelling van bedrijven als Google en Microsoft staat. In dit geval worden de antwoorden op de vragen bepaald door de koers van de aandelen die verhandeld worden op een beurs. Dit kunnen aandelen zijn in bijvoorbeeld een politieke partij of een politieke kandidaat, zoals Clinton of Trump. Hoe hoger de koers van het aandeel, hoe waarschijnlijker die kandidaat de winnaar is. Zo kunnen ‘antwoorden’ gevonden worden op vragen die iets zeggen over het verloop van de toekomst. Net zoals beurskoersen een indicatie zijn van het potentiële succes van een bedrijf, omdat hierin al het positieve en negatieve nieuws gewogen wordt door de handelaren. In het Verenigd Koninkrijk is bookmaking, waarbij mensen kunnen wedden op wie een wedstrijd wint, razend populair. De gedachte achter prediction markets is dat de ‘handelaren’ aandelen kopen en verkopen of een waardering geven op basis van wat ze verwachten dat er in de toekomst gaat gebeuren. Daarbij spreken ze hun geïnformeerde mening aan, gebaseerd op kennis, inzicht en inschattingsvermogen. Doordat ze een beloning krijgen, bijvoorbeeld in de vorm van geld of reputatie, worden ze extra geprikkeld om een zo goed mogelijke inschatting te maken van wat ze denken dat er in de toekomst succesvol zal zijn. Dus niet zozeer: op wie ga jij stemmen, of wat ga jij kopen, maar wat denk je dat de meeste mensen, zoals jouw buurvrouw en collega, gaan kopen of stemmen? Het is in de praktijk meerdere malen bewezen dat prediction markets betere voorspellers zijn van de toekomst van individuele experts, enquêtes of opiniepeilingen. Hogere wiskunde De wiskunde achter prediction markets is vaak enorm complex. Hoe accumuleer (‘optellen’) je immers de individuele beoordelingen om tot een eindoordeel te komen, tot een antwoord op de vraag. Doorgaans is dit veel complexer dan het berekenen van het gemiddelde van de schattingen van het aantal knikkers in een pot. Neem Google’s zoekmachine, die gebruikmaakt van de wisdom of crowds, verankerd in de vele kruisverwijzingen die internetpagina’s naar elkaar maken. Het is niet eenvoudig om daaruit goede antwoorden te halen: je moet daarbij goed begrijpen en interpreteren wat er op websites gezegd wordt (denk aan synoniemen en ironie in woordgebruik), rekening houden met kuddegedrag en napraten (populariteit versus diversiteit) en toch op zoek gaan naar geïnformeerde meningen (expertise en reputatie). Door die complexiteit worden prediction markets vaak nog gezien als gokmachines en zijn ze nog niet zo populair als focusgroepen en enquêtes. Deze laatste twee hebben weer als nadeel dat ze een sturende werking hebben op de uitkomst: door de formulering van een vraag en doordat mensen in groepjes elkaar beïnvloeden. Onafhankelijkheid dankzij de blockchain De grootste uitdaging van prediction markets is om strategisch gedrag te voorkomen. Dit kan optreden wanneer de deelnemers bij het handelen een eigenbelang hebben om de koers op te drijven of juist te laten dalen, bijvoorbeeld omdat ze hiervan financieel profiteren, zoals beurshandelaren dat soms doen op Wall Street.
Daarbij worden handelaren beïnvloed wanneer zij een koers zien: als de koers sterk afwijkt van de eigen inschatting, kan dit ertoe leiden dat men de eigen inschatting bijstelt. Dit kan leiden tot groupthink: de handelaren trekken elkaar naar een gemiddelde toe, een grootste gemene deler. En daarmee raakt de wisdom of crowds, die het moet hebben van diversiteit en onafhankelijke oordelen, verloren.
Hier komt de blockchain-technologie om de hoek kijken. Deze technologie maakt het mogelijk informatie gedecentraliseerd op te slaan in vele kleine, versleutelde blokjes en later pas te aggregeren. In analogie met de beurs: er is dus geen centrale aandelenbeurs waar iedereen op de borden kan kijken naar de koers die de geaggregeerde uitkomst is van de individuele aan- en verkopen.
Dankzij de blockchain wordt het mogelijk individuen onafhankelijke voorspellingen te laten te doen over de uitkomst van gebeurtenissen, zonder dat ze direct contact hebben met de andere deelnemers in het netwerk. Vervolgens kun je individuele deelnemers ook weer belonen voor het doen van een zo goed mogelijke voorspelling, omdat ze niet profiteren van koersschommelingen die strategisch gedrag in de hand werken.
Begin van een revolutie
Diverse bedrijven proberen met blockchaintechnologie de prediction markets te verbeteren. De Amerikaanse startup Augur test inmiddels de mogelijkheden van zo’n decentralized prediction market met een demo die het bouwde op het Ethereum-platform. Augur is de Latijnse naam voor een priester die in de klassieke Oudheid de wil van de goden bepaalde uit de vlucht van vogels (auspicia), het type, het aantal en de formatie waarin ze vlogen. Bij elke belangrijke beslissing in het oude Rome werd gekeken of de ‘auspiciën’ gunstig waren.
Een ander bedrijfje, Gnosis, presenteerde deze zomer op een ontwikkelaarsconferentie een voorstel voor een prediction market genaamd Futarchy. Net als bij Augur krijgen deelnemers een financiële beloning als zij de uiteindelijke uitkomst goed voorspellen (dus bijvoorbeeld of Hillary wint of Trump).
Deze bedrijfjes worden gezien als voorlopers die een potentieel enorme markt openbreken van business intelligence en het vergaren van kennis en inzichten uit grote hoeveelheden gebruikersdata, of kennis van de eigen medewerkers of leden van de community.
Democratie nieuwe stijl?
De mogelijke toepassingen gaan nog verder. De naam futarchy verwijst naar een visie van econoom Robin Hanson over hoe de democratie verbeterd zou kunnen worden: door burgers gezamenlijk te laten bepalen welke voorstellen van politici ze geloven dat de beste of meest positieve uitkomst oplevert. De uitkomst met de hoogste prijs/koers op de markt zou door de politici gekozen moeten worden.
Futarchy is een vorm van collectieve intelligentie gebaseerd op gedecentraliseerde autonome organisaties. Net als holacracy en liquid democracy (bekend geworden door de Piratenpartij) biedt het een alternatief voor onze huidige representatieve democratie. Het zou een vervanging kunnen zijn voor referenda die in hun huidige vorm teveel leiden tot polarisatie en strategisch stemmen.
Zo zou de blockchaintechnologie ons allemaal, op ons werk en als samenleving, kunnen helpen gezamenlijk verstandigere (wijzere), betere of meer gedragen beslissingen te nemen.
Door: Maurits Kreijveld
Maurits Kreijveld is als futuroloog gefascineerd door nieuwe technologische ontwikkelingen en de impact die deze hebben op bedrijven, overheden en de samenleving. Hij is auteur van verschillende boeken. Zijn nieuwste boek is de Plug&Play-organisatie. Daarmee bouwt hij voort op zijn eerdere boeken, Samen slimmer (genomineerd voor Managementboek van het jaar) en De kracht van platformen (genomineerd voor ‘Boek van het Jaar’ van de Orde van Organisatieadviseurs).
