Ondanks alle positieve aandacht voor nieuwsgierigheid roept het woord nieuwsgierigheid dus nog steeds negatieve associaties op. Ik hoor regelmatig opmerkingen als: ‘Waarom gebruik je het woord nieuwsgierigheid? Dat is helemaal niet zo positief. Ik gebruik liever het woord …’ en dan volgen er woorden als leergierig, leergulzig, leergretig, benieuwd, betrokken, geïnteresseerd, onderzoekend, hongerig naar kennis, weetgierig, weetlustig, weetgraag of wijsgerig. Zo vertelde de 89-jarige mevrouw Nieuwenstein me dat zij ‘benieuwd zijn naar iets’ mooier vindt klinken dan nieuwsgierig zijn. Nieuwsgierig zijn klinkt volgens haar ‘een beetje negatief ’. De 94-jarige mevrouw Verpaalen zegt dat zij niet echt nieuwsgierig is, maar ze weet wel graag dingen van anderen.
Voor- en nadelen van nieuwsgierigheid
Van de in totaal ruim zeventig mensen die ik kort of uitgebreid heb geïnterviewd voor mijn onderzoek reageerden jongere personen veelal positief op het woord nieuwsgierigheid. Sommigen reageerden zelfs vol ongeloof wanneer ik hun vertelde dat nieuwsgierigheid ook een negatieve connotatie heeft. De voorzichtige of zelfs negatieve houding van de dames Verpaalen en Nieuwenstein ten opzichte van het woord nieuwsgierigheid is geen uitzondering. Met name 60- tot en met 90-jarien noemden de negatieve bijklank van nieuwsgierigheid. Mensen tussen de 40 en 60 gaven aan op de hoogte te zijn van de slechte naam, maar hier zelf anders over te denken of ze benoemden zowel de voor- als nadelen van nieuwsgierigheid.
Maar ook jonge kinderen zijn zich bewust van de negatieve connotatie van nieuwsgierigheid. Dit blijkt onder andere uit een onderzoek naar de effectiviteit van Wetenschap en Technologie-onderwijs in het Nederlandse basisonderwijs. 92 kinderen verdeeld over groep 3 tot en met 8 werden geïnterviewd over hun nieuwsgierigheid. Deze kinderen associeerden nieuwsgierigheid voornamelijk met gedrag zoals afluisteren en roddelen. Onderzoeker Tim Post zei hierover: ‘Deels door deze smalle opvatting lijken kinderen weinig belang te zien bij het ontwikkelen van hun nieuwsgierigheid op school en voelen zij zich door hun leraren veelal ontmoedigd om hun nieuwsgierige ideeën en vragen over de lesstof in de klas te delen.’ Dezelfde kinderen die op school niet nieuwsgierig durfden te zijn tijdens de Wetenschap en Technologie-lessen bleken buiten school wel nieuwsgierig te zijn naar ingewikkelde, wetenschappelijke onderwerpen.
De valkuilen van nieuwsgierigheid
Nieuwsgierig zijn kan je dus veel brengen, maar ook veel kosten. Op basis van literatuur benoem ik zeven valkuilen van nieuwsgierigheid:
- Je bedreigt de status quo.
- Je schendt andermans privacy.
- Je bent snel afgeleid.
- Je toont uitdagend gedrag.
- Je nieuwsgierigheid blijft onbevredigd.
- Mensen ervaren jouw gedrag als hedonistisch.
- Je nieuwsgierigheid verandert in een obsessieve passie.
Nieuwsgierige vraag 1: In welke van deze zeven valkuilen herken jij jezelf?
Nieuwsgierige vraag 2: Welke andere valkuilen heb jij ervaren?
1 Je bedreigt de status quo
Barbara Benedict beschrijft in Curiosity:aculturalhistoryof earlymodern inquiry dat nieuwsgierigheid het bekende als inadequaat, onjuist of oninteressant bestempelt. Deze benadering van het bekende kan volgens haar leiden tot spanning en een moeilijke sociale positie voor degene die zich buiten de gebaande paden begeeft. Wie dat doet, of wie kritische vragen stelt, negeert de status quo of bevraagt deze. Deze mensen brengen direct of indirect verandering in beweging, en dat veroorzaakt onzekerheid, spanning en andere ongemakken. Verandering betekent dat er gemorreld wordt aan de bestaande machtsverhoudingen. Mensen worden bang om hun zekerheden of hun rol en geloofwaardigheid als expert kwijt te raken. Vragen hoe iets werkt of wie wat heeft besloten en waarom is een verzoek om transparantie. Transparantie maakt onzichtbare zaken zichtbaar. Dit kan mensen confronteren met hun gebrek aan kennis, hun twijfel, afwijkende normen en waarden of eerder gemaakte fouten.
2 Je schendt andermans privacy
Een van de bekendste valkuilen of ‘duistere kanten’ van nieuwsgierigheid is sociale nieuwsgierigheid; willen begrijpen waarom mensen zo denken, doen en voelen als ze doen. Deze in wezen constructieve vorm van nieuwsgierigheid wordt vaak gerelateerd aan het schenden van andermans privacy door afluisteren, gluren en roddelen. Informatie zoeken en vinden over anderen is tegenwoordig steeds makkelijker, met name dankzij social media en de populariteit van reality en roddelprogramma’s. Dit zorgt ervoor dat onze beleving van privacy en wanneer sociale nieuwsgierigheid (on)gepast is onderhevig is aan verandering.
Nieuwsgierige vraag 3 en 4: Zoek jij iemand die je voor het eerst hebt ontmoet of gaat ontmoeten op internet op? Zoek je vooral naar zakelijke of privé-informatie over deze persoon?
Nieuwsgierige vraag 5: Wat vind jij ervan wanneer iemand die je niet (goed) kent jou privédingen over jouzelf vertelt die hij op internet heeft gevonden?
3 Je bent snel afgeleid
Makkelijk afgeleid raken en daardoor activiteiten niet afmaken is een valkuil van nieuwsgierigheid die veel mensen noemen. Nieuwsgierigheid wordt vaker gerelateerd aan impulsiviteit. Een oorzaak van afleiding kan verveling zijn. Verveling is een staat van onderprikkeling. Dit kan een oppervlakkige vorm van nieuwsgierigheid in de hand werken, doordat je je laat (af )leiden door prikkels die op makkelijke en snelle manier jouw nieuwsgierigheid bevredigen; bijvoorbeeld door gamen, televisiekijken of social media.
Nieuwsgierige vraag 6: Wat is jouw standaardafleiding wanneer je je verveelt?
4 Je toont uitdagend gedrag
Mensen zijn nieuwsgierig, zelfs wanneer het duidelijk is dat dit tot directe pijn of straf leidt. Ook wanneer dit gedrag geen beloning oplevert, maar een vooruitzicht op een onzekere toekomst. Denk aan het oefenen van gevaarlijke stunts of het stellen van ongewenste vragen aan je leidinggevende of naasten. In hoofdstuk 4 van het boek Schaamteloos nieuwsgierig lees je meer over de verschillende vormen van nieuwsgierigheid. Sensatie zoeken is er een van. Sensatiezoekers staan meer open voor nieuwe ervaringen en ideeën die afwijken van het gemiddelde of indruisen tegen de conventionele wijsheid en vervelen zich sneller en vaker dan gemiddeld. Ze hebben veel of intense prikkels nodig in de vorm van variatie, complexiteit en verrassing. Wat hen helpt, is het vragen en geven van feedback en uitdagende activiteiten die net boven hun kunnen liggen waardoor ze een vorm van risico ervaren. Je verwacht het misschien niet, maar sensatie zoeken gaat niet per se over zaken als parachutespringen, criminaliteit of seksueel risicovol gedrag. Het gaat ook over veel verschillende activiteiten naast elkaar ondernemen, regelmatig iets nieuws uitproberen of intense emoties opzoeken.
Nieuwsgierige vraag 7: Op welke manier(en) zoek jij naar diverse, intense of complexe prikkels?
5 Je nieuwsgierigheid blijft onbevredigd
Een interessante vorm van stress is die door onbevredigde nieuwsgierigheid. Je hebt vast ervaren dat vragen die je hebt soms tijdelijk of definitief onbeantwoord blijven. Dat kan een lastige kwestie op je werk zijn die je niet uit je hoofd kunt zetten, maar ook het blijven vergelijken van online informatie over prijzen en functies van huishoudelijke apparaten uit angst om niet de optimale aankoop te doen. Een film met een onduidelijk einde of het verlangen naar privé-informatie over anderen zijn andere voorbeelden. Het uitblijven van antwoorden kan een knagend, soms zelfs brandend gevoel van nieuwsgierigheid opleveren.
Nieuwsgierige vraag 8: Wat doe jij wanneer jouw nieuwsgierigheid onbevredigd blijft?
Nieuwsgierig zijn kan risicovol zijn, maar onbeantwoorde nieuwsgierigheid kan soms nog ernstigere gevaren voor de gezondheid opleveren. Een interessant onderzoek legt de relatie tussen onbevredigde nieuwsgierigheid en toegeeflijk consumptiegedrag op gebieden die geen verband houden met het onderwerp van de nieuwsgierigheid. Door het knagende gevoel van de onbevredigde nieuwsgierigheid ga je op zoek naar snelle vormen van beloning, zoals overmatig eten, drinken, gamen en shoppen. Dit gedrag kan leiden tot verslavingen, obesitas en schulden.
6 Mensen ervaren jouw gedrag als hedonistisch
Naast het wegnemen van onzekerheid gaat nieuwsgierigheid ook over het beleven van plezier en genot door het opdoen van nieuwe informatie en ervaringen. Deze informatie en ervaringen kunnen onbelangrijk, nutteloos, schaamteloos en gevaarlijk lijken voor anderen en gezien worden als manieren om ongemak en pijn te voorkomen of te overstemmen met positieve ervaringen. Mix dit met sociale normen en hoge verwachtingen en eisen wat betreft sociaal aangepast gedrag en je hebt een recept voor irritatie en afkeuring.
7 Je nieuwsgierigheid wordt een obsessie
Nieuwsgierigheid kan je naar jouw passie leiden. Volgens Kashdan hebben alle activiteiten die voortkomen uit nieuwsgierigheid het potentieel om te veranderen in een obsessieve passie. Nieuwsgierigheid wordt een obsessie of een obsessieve passie genoemd wanneer je het zelf niet meer in de hand hebt. Een harmonieuze passie is een interesse waarbij je zelf besluit wanneer je er wel of geen aandacht, tijd of middelen aan besteedt. Gepassioneerde activiteiten worden onderdeel van je identiteit en worden een belangrijke bron van betekenis. Iemand met een obsessieve passie voelt een onprettige druk om door te gaan met zijn interesse, zelfs wanneer hij dit zelf niet wil en dit ten koste gaat van andere interesses en activiteiten of zelfs het welzijn. Zo iemand is nieuwsgierig, maar geniet er niet altijd van. Stalking is een vorm van een obsessieve passie.
Bron: Schaamteloos nieuwsgierig
Door: Danae Bodewes
