Werken aan authenticiteit

Authenticiteit is niet iets wat je wel of niet hebt. In mijn definitie van authentiek leidinggeven kwam al duidelijk naar voren dat het om een keuze gaat. Je moet ervoor kiezen om je motivatie, waarden, geloof en passies te tonen in je leiderschap. Soms maak je deze keuzes al volledig onbewust en vanzelf en soms zijn het bewuste en lastige keuzes.

In dit laatste geval is het ontwikkelen van authentieker leiderschap een bewust proces. Een proces dat twee stappen kent: jezelf kennen en jezelf zijn.

• Jezelf kennen betekent dat je een juist beeld hebt van wie je bent. Waar geloof je in? Wat zijn je waarden? Wat zijn je passies? Wat motiveert je?
• Jezelf zijn betekent dat je accepteert wie je bent. En dat je ervoor kiest je echte ik te laten zien: in de dingen die je doet en in hoe je ze doet.

Jezelf leren kennen

Laten we eerst eens kijken naar wat het betekent om jezelf te kennen.

Jezelf kennen Eerlijk gezegd is het niet zo goed gesteld met onze zelfkennis. Zo denkt 80 procent van de automobilisten dat hij of zij beter kan autorijden dan de gemiddelde automobilist. En 75 procent van de werknemers denkt dat hij of zij beter werk aflevert dan zijn of haar collega’s. Tja, dat kan natuurlijk niet.

Hoewel ik er geen cijfers over heb, zou het mij niets verbazen als 90 procent van de Nederlanders denkt dat hij of zij meer zelfkennis heeft dan de gemiddelde Nederlander.

Vier vragen voor meer zelfkennis

Wil je op een authentieke manier leidinggeven, dan moet je jezelf leren kennen. De volgende vier vragen kunnen je helpen om je zelfkennis te vergroten.

Vraag 1 Wat motiveert je? (Waarom wil je leidinggeven?)

Leiderschapsexpert Ken Blanchard zegt hierover: ‘Een paar minuten van ongenuanceerde eerlijkheid over je motieven als leider voorkomen jaren van zelfdeceptie.’ Gaat het je om de status, het geld of de macht? Of gaat het je om de uitdaging, het samenwerken of een betere wereld? Misschien wel een beetje van alles of misschien iets heel anders. Hoe dan ook, je kunt er maar beter eerlijk over zijn. Zelf ben ik wel gevoelig voor status en heb ik een voorliefde voor Zweedse auto’s. Dus kocht ik onlangs een nieuwe Volvo. Handig voor het gezin, veilig voor de kinderen en goed voor de zaak, zei ik tegen mijn vrouw. Waarop ze fijntjes duidelijk maakte dat een Volkswagen Passat ook prima voldoet aan al deze punten.

Hmm.

Maar ik wilde graag de Volvo. Dat vindt mijn ego fijn. Dus betaal ik nu toch elke maand 150 euro meer voor mijn auto. Ik noem die 150 euro ego-geld. Niks mis mee. Als je er maar eerlijk over bent en niet stiekem doet alsof je de auto toch vooral voor je gezin hebt gekocht. Wanneer je duidelijk inziet wat jou motiveert, kun je pas goed kiezen of je jezelf erdoor laat leiden of niet.

Vraag 2 Wat zijn je waarden?

Waarden zijn de dingen die je belangrijk vindt in het leven en die je wilt nastreven. Het scherp hebben van je waarden is belangrijk. Ik leg je uit waarom, aan de hand van een persoonlijk voorbeeld.

Een aantal jaren geleden werkte ik in loondienst voor een adviesbureau. De dagen waren lang. Het resultaat was dat ik mijn kinderen doordeweeks alleen nog in hun slaap kon bewonderen. Leuk, maar niet hoe ik me het vaderschap had voorgesteld. Ik kwam in een enorm conflict met mezelf terecht. Want zowel gezin als ambitie is voor mij een belangrijke waarde.

Na maanden van innerlijke strijd moest ik bepalen welke waarde het belangrijkst voor mij was. Nadat ik uiteindelijk mijn gezin boven mijn ambitie plaatste, was mijn ontslagbrief snel geschreven. Het prioriteren van je waarden zal je helpen om betere keuzes te maken.

Vraag 3 Waar geloof je in?

De inmiddels overleden managementauteur Stephen Covey vindt dat mensen een persoonlijk ‘mission statement’ moeten formuleren. Een eigen credo. Waar geloof je in? Waar doe je het allemaal voor? Zelf droeg hij altijd een blauw armbandje met de tekst ‘Serve God by Serving Others’. Dat is natuurlijk erg Amerikaans. Maar het idee is niet gek. Een quote op je bureaublad of een schilderij met betekenis aan de muur kan ook. Wanneer je jezelf vaak herinnert aan de dingen waar je in gelooft, is de kans groot dat je dichter bij jezelf blijft.

Vraag 4 Waar heb je passie voor?

De laatste vraag. Jaren geleden had de oprichter van omroep BNN, Bart de Graaff, in een van zijn televisieshows een leuk programmaonderdeel: ‘Waar kan ik je ’s nachts voor wakker maken?’ Ook wel bekend onder de gemakkelijk te onthouden afkorting WKIJSVWM. In het programma trok De Graaff nietsvermoedende (en heerlijk slapende) bekende Nederlanders midden in de nacht uit hun bed. Om precies dat te doen waarvan ze ooit in een onschuldig interview hadden aangeven dat je ze daar wel wakker voor mocht maken. Dus moest Marco Borsato samen met Bart de Graaff duiken in de Vinkeveense Plassen en moest Frans Bauer rode kool eten. Wat mij betreft erg leuke televisie en nog steeds terug te vinden op YouTube (tip!).

Passievragen

Een vraag als ‘Waar kan ik je ’s nachts voor wakker maken?’ helpt je om duidelijk te krijgen wat je het allerliefst doet. Hier nog een paar passievragen die ik door de jaren heen heb verzameld en op mijzelf heb toegepast. Probeer er ten minste een of twee te beantwoorden voor jezelf.

• Stel dat je je carrière mag overdoen, wat ga je dan doen?
• Stel dat je nog maar vier uur per week kunt werken, wat ga je dan doen?
• Stel dat geld geen rol speelt, wat ga je dan doen?
• Stel dat je voor de rest van je leven elke dag hetzelfde moet doen, wat ga je dan doen?
• Stel dat je de belangrijkste persoon in je leven trots wilt maken, wat ga je dan doen?

Hopelijk hebben deze vijf vragen je geholpen om jezelf wat scherper in beeld te krijgen. Misschien heb je zelfs iets nieuws over jezelf ontdekt. Met het beantwoorden van deze vragen kom je er niet alleen achter wie je bent, maar ook wie je niet bent. En dat kan pijn doen. We zijn nu eenmaal niet altijd wie we willen zijn. Herken je dat?

Jezelf zijn

Nu is het tijd om jezelf ook te zíjn. Jezelf zijn betekent dat je daadwerkelijk laat zien wie je bent in wat je doet.

Soms is dat heel eenvoudig en gaat het helemaal vanzelf. Maar soms kan dat ook heel moeilijk zijn, pijnlijk zelfs. Want eerlijk is eerlijk: mensen zitten niet altijd te wachten op jouw authentieke zelf. Sterker nog: vaak hebben ze een heel duidelijk beeld van hoe jij zou moeten zijn. Over wat jou motiveert, wat je belangrijk zou moeten vinden, over wat je zou moeten geloven en waar je gepassioneerd over zou moeten zijn. Als jij dan aankomt met je ‘echte ik’ ligt afwijzing al snel op de loer.

Jezelf zijn is nog niet zo eenvoudig.

Niet voor niets zegt de Amerikaanse dichter Ralph Waldo Emerson er dit over: ‘Jezelf zijn in een wereld die jou continu probeert te veranderen, is de grootste prestatie.’

In zo’n geval is jezelf zijn een heel doelbewust en intensief proces. Waarbij je dagelijks een hele reeks aan keuzes moet maken om niet toe te geven aan de druk van buitenaf. Bijvoorbeeld door ouders, een partner, vrienden, collega’s of een baas. Maar de druk kan ook van binnenuit komen. Je hebt een gebrek aan zelfvertrouwen. Je wilt geaccepteerd worden. Je wilt je zekerheid niet verliezen. Je bent bang dat relaties gaan veranderen. Je bent bang je positie of status te verliezen. Of je wilt je veiligheid niet opgeven.

Zelf heb ik ook mijn onzekerheden. Door de jaren heen heb ik allerlei manieren ontwikkeld om maar vooral niet authentiek te hoeven zijn. Soms gebruik ik humor. Soms haal ik mezelf naar beneden, zodat anderen het niet meer kunnen doen. En soms bedenk ik weer iets anders. Allemaal omdat ik bang ben dat ik afgewezen word. In zo’n geval is jezelf zijn, zoals ik al zei, een heel doelbewust en intensief proces. Waarbij je elke dag steeds opnieuw moet kiezen.

Als het niet meevalt om jezelf te zijn, is het fijn om een paar tips te krijgen die jou hierbij kunnen helpen. Ik heb drie bewezen tips uit de psychologie voor je verzameld, met telkens een voorbeeld.

Tip 1 Vertaal grote abstracte concepten zoals geloof, waarden, talenten en passie naar concreet gedrag

Situatie: Mijn waarde is dat mijn gezin op de eerste plaats komt.
‘Concreet gedrag’-oplossing: Ik zorg dat ik ten minste op drie doordeweekse avonden thuis eet en dat de werktelefoon dan uit staat.

Tip 2 Bereid je voor op lastige situaties met een ‘als … dan’

Situatie: Als leidinggevende vraag ik een medewerker om iets te doen, maar hij weigert.
‘Als … dan’-oplossing: Als een medewerker een opdracht weigert, dan vraag ik de persoon in een persoonlijk gesprek uitleg te geven. Samen gaan we op zoek naar een oplossing waar we allebei achter kunnen staan.

Tip 3 Je omgeving heeft grote invloed op je gedrag. Verander daarom je omgeving, zodat je ander authentieker gedrag bij jezelf uitlokt

Situatie: Mijn grootste passie is innovatie, maar ik werk in een traditionele en bureaucratische organisatie en ik kan niks met mijn passie.
‘Verander je omgeving’-oplossing: Ik zet samen met een aantal innovatieve collega’s een nieuw innovatief project op. Zo kan ik toch mijn passie kwijt.

Opdracht: Omgaan met lastige situaties

Zijn er situaties waarin jij het lastig vindt om jezelf te zijn? Kun jij voor deze situaties een oplossing bedenken aan de hand van de drie tips? Schrijf de oplossingen op. Laat je niet uit het veld slaan en ga de uitdaging aan. Durf ervoor te kiezen om op te komen draven met je echte ik.

Elke dag weer.
Je hebt er namelijk niets aan wanneer je de wereld voor je weet te winnen, maar jezelf verliest. Voordat ik deze versneller afrond, maak ik graag eerst een klein uitstapje met je. Authentiek zijn klinkt natuurlijk goed, maar je kent ongetwijfeld collega’s of bazen die je vooral als tip zou willen meegeven dat ze juist níét te authentiek moeten zijn. Ze schofferen erop los onder het motto ‘zo ben ik nu eenmaal’.

Nee!

Authenticiteit is geen excuus voor eikelgedrag.

Je bent niet alleen op de wereld. Je kunt niet de hele dag in je blote kont rondrennen en roepen ‘zo ben ik nu eenmaal’! Wanneer jouw authenticiteit anderen onnodig pijn doet, ben je niet authentiek, maar een eikel.

Wanneer je iemand pijn doet, gaat hij of zij zich letterlijk en figuurlijk verschuilen achter muren. En daarmee maak je het, paradoxaal genoeg, voor hem of haar moeilijker om ook authentiek te zijn. En dat kan nooit de bedoeling zijn.

Daarmee kom ik bij de gouden eikelregel: Jouw authenticiteit mag niet de authenticiteit van iemand anders in de weg staan.

Merk je dat dit wel gebeurt, neem dan een korte time-out. Gebruik deze time-out om je te realiseren dat authenticiteit niet alleen gaat over ‘zijn wie je bent’, maar net zo goed over ‘zijn wie je zou kunnen zijn’. Je doel is om vooral jezelf te blijven, maar wel een betere versie. Een versie 2.0. Een versie waarbij we anderen geen pijn doen. Het is mijn ervaring dat er bijna altijd een manier te bedenken is waarop we zelf authentiek kunnen zijn én tegelijkertijd de mensen om ons heen kunnen aanmoedigen dat ook te zijn.

Jezelf vergeten

Als je het mij vraagt zit er een groot nadeel aan het werken aan je authenticiteit. Het nadeel van werken aan je authenticiteit is dat het helemaal niet zo authentiek voelt om steeds maar weer bezig te zijn met authentiek zijn.

Waar je zou willen dat het natuurlijk voelt, voelt het soms juist gemaakt. Dat is meestal een fase waar je even doorheen moet. Noem het afkicken van nietauthentiek gedrag.

Gelukkig zijn er soms ook van die momenten dat je juist niet probeert om authentiek te zijn maar het gewoon bent. Soms is dit het automatische gevolg van jezelf zijn. En soms is dit het resultaat van dag in, dag uit bewust oefenen met jezelf zijn. Uiteindelijk komt er dan het moment dat het zo automatisch gaat en onderdeel is van wie je bent, dat het als vanzelf gaat. Dat je vooral niet meer met jezelf bezig bent. Het is net alsof je jezelf even bent vergeten.

Opdracht: Vergeetmomenten

Maak eens een lijst of houd de komende week een lijst bij waarop je noteert op welke momenten je jezelf lijkt te vergeten. Wat zeggen deze momenten over wie jij bent?

Authentiek zijn gaat bij mij nog niet zoals ik graag wil. Maar ik merk dat ik me steeds vaker authentiek gedraag. En heel af en toe – zomaar opeens – vergeet ik mijzelf. Heerlijk is dat.

En wat blijkt? Authentiek zijn heeft een heel leuke bijwerking. Telkens wanneer ik mijzelf vergeet, blijken anderen mij te onthouden.

Bron: Ontwikkel je leiderschap

Door: Joël Aerts