Wat is paradoxaal coachen? Ben je een coach, dan kun je wellicht beamen dat coachees in het overgrote deel van de gevallen op jou een beroep doen, omdat ze te maken hebben met een spanningsveld. Of dit zich nu manifesteert in hun relaties, loopbaan of op het vlak van hun gezondheid – een spanningsveld knaagt aan een mens, en wordt ervaren als lastig. Enter de coach! Dit geldt echter net zo goed voor een leidinggevende of een leerkracht die zijn werknemers of studenten vaak gebukt ziet gaan onder dilemma’s, conflicten en andere spanningsvelden.
Paradoxaal coachen ondersteunt complexe zoektochten
Het is als begeleider niet altijd evident om anderen te ondersteunen in deze complexe zoektocht. En daar biedt paradoxaal coachen een antwoord op. Op de lange termijn help je de coachee zijn ‘en-en’-spier te trainen en leer je hem soepeler om te gaan met de tegenstellingen in zijn werk en leven. Een spanningsveld is hier een deur naar een dieperliggende polariteit: fundamentele waarden, drijfveren en behoeften die elkaar lijken tegen te spreken, maar die toch onlosmakelijk deel uitmaken van wie de persoon is. Van daaruit krijgt de coachee zicht op zijn doel: hoe wil hij zich verhouden tot deze tegengestelde kanten van zichzelf? Welke verbinding wil hij leggen met en tussen beide polen? Hoe kan hij beide kanten de ruimte geven die nodig is, weg van hartverscheurende ‘of-of’-oplossingen?
In principe komen bij paradoxaal coachen in eerste instantie dezelfde coachingsvraagstukken aan bod als bij andere manieren van coachen, maar dan vanuit een andere bril bekeken. De aandacht gaat naar het blootleggen van de tegengestelde krachten (waarden, drijfveren, behoeften) die – vaak onder de oppervlakte – bepalen wat we doen, denken of voelen.
Dilemma’s en spanningsvelden
De coachee kan in sommige gevallen het spanningsveld of dilemma als zodanig benoemen: ‘Ik voel dat ik moet kiezen tussen …’, ‘Ik voel me gemangeld tussen …’, enzovoort. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Je kunt ook vanuit een paradoxaal perspectief kijken naar coachings vraagstukken die op het eerste gezicht rechtlijnig lijken. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil de stap maken naar zelfstandig ondernemerschap, maar ervaar een grote drempel.’
Je kunt deze vraag bekijken vanuit: ‘Wat heb je nodig om die stap te maken?’ of ‘Welke stappen moet je zetten om …?’. Maar je kunt ook op een dieper niveau op zoek gaan naar de polariteit die maakt dat deze stap voor je coachee niet evident is. Kennelijk is er een tegenkracht die je coachee weerhoudt om die stap te nemen. Is het ‘de behoefte aan veiligheid’ versus ‘het avontuur’? Is het ‘het kunnen terugvallen op het sociale netwerk van collega’s’ versus ‘er alleen voor staan’? Als het een rechtlijnig vraagstuk zou zijn, dan was het allang opgelost.
Naast een nieuwe bril is paradoxaal coachen ook een methodiek waarbij je als coach een aantal stappen doorloopt en waarbij je per stap specifi eke handvatten en tools kunt inzetten. In het boek Paradoxaal coachen lichten we deze toe.
Waar zet je paradoxaal coachen in en waar niet?
Laten we het even concreet maken. Bij dit soort coachvragen slaat onze paradoxenradar aan:
Wie ben ik eigenlijk?
Ik heb het gevoel maar een deel van mijn potentieel te kunnen aanboren op mijn werk, hoe pak ik dat aan?
Ik wil mezelf meer aanvaarden zoals ik ben.
Ik voel me verscheurd tussen mijn zin voor ambitie en mijn gezin.
Ik wil assertiever worden, maar ben een ‘people pleaser’.
Ik heb een kant van mezelf die me afschrikt.
Ik wil een strenge ouder zijn, maar wil ook een innige relatie met mijn kinderen.
…
Keuzestress
Vaak gaat het over situaties waarbij jouw coachee keuzestress ervaart, of waarbij hij last heeft van een ‘thema’ dat altijd wel lijkt terug te komen in zijn leven, zij het telkens in een andere gedaante. We merken dat paradoxaal coachen orde in de chaos brengt bij vraagstukken die wat ontrafeling kunnen gebruiken, en dat de methodiek bijzonder goed aanslaat bij mensen met meervoudige talenten en/of interesses. Ook zingevings- en identiteitsvraagstukken zijn bij uitstek vragen die je vanuit een paradoxaal perspectief kunt benaderen. Omdat dit ruimte geeft aan de gelaagdheid, de volheid en de complexiteit van wie we zijn en we niet worden gereduceerd tot slechts één aspect van onszelf. Hoe langer je hiermee bezig bent, hoe duidelijker het echter zal worden dat je de paradoxeninvalshoek bij bijna elk type vraag (en type mens) kan inzetten, ook vragen die niet direct aanvoelen als een dilemma. Want is niet elk menselijk vraagstuk doorspekt van spanningsvelden?
- Ivo Brughmans is spreker op het Jaarcongres Verandermanagement. Bekijk het programma hier >>>
Beluister de Boom Management Podcast: Paradoxaal leiderschap met Ivo Brughmans
Bron: Paradoxaal coachen
Door: Ivo Brughmans, Silvia Derom
