Wat betekent reconciliatie in gesprekken?

We kunnen ons geen voorstelling maken van iets dat we ons niet kunnen voorstellen. Of toch? Reconciliatie leert je dat het mogelijk is en hoe je het onvoorstelbare, voorstelbaar kunt maken. De eerste stap is het wegnemen van belemmeringen in je eigen denken. De tweede stap is dat je verschillen in meetlatten op een dusdanige manier verwerkt, dat je de realiteit beter gaat begrijpen en een denkruimte creëert waarin het onvoorstelbare vorm kan krijgen. Door deze stappen ontwikkel je persoonlijke en collectieve denkkracht.

Reconciliatie in de dialoog methode D2S (Dialogue to Synergize) is:

• De bekwaamheid om de realiteit beter te begrijpen door de waarde van concurrerende denkbeelden te analyseren (samen denken). In de praktijk betekent dit dat je elkaar vragen stelt over de concurrerende denkbeelden, de voor- en nadelen benoemt en alert bent op het ontstaan van nieuwe denkbeelden.
• De bekwaamheid om de voordelen van verschillende denkbeelden te integreren tot een nieuw perspectief (Doordenken). In de praktijk stel je elkaar de Doordenkvraag, waarin je eigen denkbeelden beter worden door het denkbeeld van de ander te integreren.
• De bekwaamheid om creativiteit en doorzettingsvermogen te tonen bij het beantwoorden van de Doordenkvraag (creatief denken). De praktijk leert ons dat het beantwoorden van de Doordenkvraag soms heel eenvoudig is omdat blijkt dat enkel de belemmering in het eigen denken de oplossing in de weg stond. Soms opent het een nieuwe denkruimte waarin veel inspanningen nodig zijn om tot vernieuwing te komen.

Elkaars perspectief begrijpen

Het ontwikkelen van denkkracht begint al tijdens de respectfase waarin we elkaars perspectief eerst goed willen begrijpen. Door het luisterend oor van de ander begrijp je je eigen verhaal vaak beter en zie je ook wat nog niet af is of wellicht ook nog niet klopt. Dit resultaat bereik je niet als je al je energie steekt in het elkaar overtuigen van je eigen gelijk. Misschien verwonder jij je om bepaalde aspecten van het verhaal van je gesprekspartner en vind je dat bepaalde zaken niet goed doordacht zijn. Door jezelf eerst uit te dagen het verhaal te onderzoeken vanuit de veronderstelling dat het verhaal klopt, leer je meer en is de kans op verrassende inzichten groter dan wanneer je direct denkfouten probeert te corrigeren. Dit corrigeren mag je nu gaan doen, tijdens de reconciliatiefase, maar niet op een manier die in de praktijk gebruikelijk is, namelijk door de ander te vertellen wat er niet klopt of wat er nog ontbreekt.

In de reconciliatiefase verbreed je elkaars perspectief door vragen te stellen die je eigen ideeën en ervaring reflecteren. In deze fase gebruik je de reeds verworven bekwaamheden om dit succesvol te doen. Je kunt je voorstellen dat elkaar kritisch bevragen beter werkt vanuit betrokken nieuwsgierigheid, dan vanuit een onverbiddelijk oordeel. Je houdt elkaars verhalen tegen het licht met als doel er een nog betere versie van te maken. Met Doordenken onderzoek je de positieve effecten die de denkbeelden op elkaar kunnen hebben. De Doordenkvraag stimuleert het brein op een andere en creatievere manier te denken om tot nieuwe en innovatieve oplossingen te komen.

In samenwerking betekent dit dat je elkaars meetlatten gebruikt om een nieuwe meetlat te ontwikkelen. In persoonlijke en professionele ontwikkeling betekent dit dat je de meetlat van de ander gebruikt om je eigen meetlat te verbeteren. In figuur 28 weerspiegelen de Doordenkvragen de intentie die je hebt met reconciliatie en de valkuilen die verbonden zijn aan een gebrek aan openheid of eigenheid.

Praktijkvoorbeeld: wat een idioot

Marieke: ‘Laat ik beginnen de twee beelden die we hebben over de oplossingsrichting van het hoge verloop onder onze nieuwe, talentvolle medewerkers, samenvatten in een dilemma. Aan de ene kant willen we individuele capaciteiten benutten door individuele prestaties te waarderen en aan de andere kant willen we samenwerking en ontwikkeling stimuleren door teamprestaties te waarderen. De uitdaging vandaag is om niet alsnog in een discussie te belanden waarin we elkaar proberen te overtuigen van ons eigen gelijk.

De wereld is niet zwart-wit en de oplossing voor dit vraagstuk is dat evenmin. De twee oplossingen die er nu liggen, moeten ons meer zicht geven op wat er speelt rondom het verloopvraagstuk, zodat we met een betere oplossing kunnen komen Marieke tekent een kwadrant en noteert bij iedere as één kant van het dilemma. Met de twee oplossingen bewegen wij ons binnen de driehoek (1.10), (10,1), (5.5). De uitdaging is om in onze dialoog richting (10.10) te bewegen Ze vraagt haar mt-leden te benoemen waar ze gevoelsmatig staan in het kwadrant.

Argumenten inventariseren

Marieke: ‘Ieder van ons heeft zo zijn eigen ideeën over de standpunten die Marnix en ik hebben ingenomen. Jullie krijgen de ruimte om Marnix en mij te bevragen op onze standpunten. Na die uitwisseling maken we een inventarisatie van de argumenten voor en tegen de geformuleerde standpunten. Hierdoor wordt helder waar de kracht van ieder standpunt zit en waar de zwaktes.’

Marieke schrijft de vragen op: Wat zijn de argumenten voor en tegen het stimuleren van samenwerking door het waarderen van teamprestaties? Wat zijn de argumenten voor en tegen het benutten van individuele capaciteiten door de individuele prestaties te
waarderen? Marieke grapt: ‘Zal ik mij als eerste laten roosteren?’ en vervolgt: ‘Ik weet dat mijn standpunt niet alleen maar positieve effecten heeft en toch voelt het een beetje bedreigend om ook de nadelen te benoemen en door jullie kritisch te worden bevraagd.’

Beluister de Boom Management Podcast over de dialoog methode

Weer aan het denken

Het voorbeeld laat zien dat het proces van bevragen als doel heeft om Marieke en Marnix weer aan het denken te zetten. Goede vragen geven namelijk een nieuw perspectief op de situatie, activeren het denken en zorgen ervoor dat we de realiteit beter gaan begrijpen. In denkruimte die op deze manier wordt gecreëerd, wordt niet alleen degene die bevraagd wordt geactiveerd, maar wordt samen denken een groepsactiviteit. Door de denkkracht op deze manier te combineren zijn we in staat onvoorstelbare dingen te bedenken.

Jo Boaler, onderzoeker en professor wiskundeonderwijs aan de Stanford Universiteit (conform andere vermeldingen van universiteiten), beschrijft in haar boek Het grenzeloze brein een probleem waarvan wiskundigen dachten dat het onoplosbaar was. Computerwetenschappers gaven echter een nieuw perspectief op het probleem, waardoor er een heel nieuw onderzoeksveld werd geopend. Scholen, onderwijsinstellingen en bedrijven zouden vanuit haar visie veel meer moeten doen om anders en creatief denken aan te moedigen.

Bron: Einde discussie

Door: Roland de Bruijn, Fons Trompenaars