Opeens viel het kwartje. Dienend leiderschap is geen leiderschapsstijl. Ik had wel vaker een wat ongemakkelijk gevoel bij het gebruik van dienend leiderschap als stijl, maar toen ik het boek Dienend-Leiderschap van Inge Nuijten las, en haar interviewde, vielen de puzzelstukjes op hun plek. Elke stijl van leiderschap kan dienend zijn, maar dienend leiderschap is geen stijl.
Directief en schreeuwend
Als een militair leider in oorlogsgebied zijn team directief en schreeuwend door het heetst van de strijd loodst, dan is dat dienend leiderschap. Maar als diezelfde leider zijn team directief schreeuwend op kantoor aanstuurt bij het maken van een presentatie, doet hij aan destructief leiderschap.
Een democratisch leider die aan het begin van een verandertraject ideeën en input vraagt aan zijn team, waarna er gezamenlijk beslist wordt welke ideeën worden uitgevoerd, is dan een dienend leider. Doet dezelfde leider dat ook op het moment dat er van alles misgaat tijdens de productlancering, dan is hij slecht leider die de regie kwijt is.
Praktisch leidinggeven werkt goed als er veel meegewerkt en voorgedaan moet worden, maar dat gaat minder goed als er een strategievorming gedaan moet worden of aan lange-termijndoelen gewerkt moet worden. Leiders die goed zijn in het neerleggen van een lange-termijnvisie voor een bouwbedrijf, kunnen misschien wel niet goed uit de voeten als er meegebuffeld moet worden om de fundering van het flatgebouw op tijd af te hebben.
De juiste stijl op het juiste moment
Dienend leiderschap is het toepassen van de juiste leiderschapsstijl op het juiste moment. Of op het juiste moment de leiding uit handen geven aan iemand die het beter kan dan jij. Dienend leiderschap is weten waar je moet zijn om zelf beslissend te zijn, maar ook weten waar je moet wegblijven zodat een ander beslissend kan zijn.
Beluister deze column
Dienend leiderschap begint bij jezelf. Weten waar je goed in bent. Weten wat je kunt, maar ook weten wat je niet kunt. En vanuit die zelfkennis ga je aan de slag met je team. Wat kunnen je teamleden goed? Waar zitten hun kwaliteiten? Wie wil op welke manier aan worden gestuurd? Wie kan dingen veel beter dan jij? Welke dingen kunnen jouw teamleden beter dan jij?
Trainen en oefenen
En daar kom je alleen achter als je oprechte interesse toont in wat iedereen kan, doet, en wil. En als je met zijn alleen gaat trainen en oefenen. Op een dusdanige manier dat je eerst gaat oefenen in het samenwerken, in de taken die je uit moet voeren als team, en die vervolgens verder gaat trainen. Zodat de samenwerking beter wordt.
En dan moet je met de billen bloot. Jij als leider. En je teamleden ook. Want alleen als je elkaar eerlijke feedback kunt geven met de intentie om elkaar beter te maken, kun je als team groeien. Daarvoor moet je als dienend leider zorgen voor een klimaat waarin die openheid gegeven kan worden: het moet fysiek en psychologisch veilig zijn om elkaar te kunnen aanspreken. En het moet veilig zijn om te kunnen oefenen met jouw leiderschapsstijlen: in welke situatie past welke stijl het beste, en past dat bij jouw voorkeur en bij de voorkeur van de groep en de individuele leden?
Elke stijl kan dienend zijn
Want een dienend leider is niet afhankelijk van één leiderschapsstijl. Een dienend leider weet wanneer welke stijl het beste past bij het sturen van team. Omdat een dienend leider weet dat dienend leiderschap geen stijl is, maar dat elke stijl wel dienend kan zijn.
Door: Eduard van Brakel
Eduard van Brakel is eindredacteur van Management Impact. Hij schrijft over leiderschap, leidinggeven, Defensie, en interviewt vaak, of schrijft prikkelende columns. Samen met professor Bas Kodden schreef Van Brakel het boek Leidinggeven is omgekeerd opvoeden.
