Voorbeeldgedrag, en dan vooral het geven van het goede voorbeeld is essentieel bij het creëren van psychologische veiligheid. Aan de hand van de door hen ontwikkelde Big Five van psychologische veiligheid geven Hans van der Loo en Joriene Beks voorbeelden van gedrag dat zich richt op het versterken van de kenmerken van psychologische veiligheid. Daarbij is het van belang dat je de kenmerken niet alleen kent en begrijpt, maar ook belichaamt.
Wie een inclusief klimaat wil bevorderen, moet zichzelf een inclusief leider tonen. Dat gaat verder dan openstaan voor diversiteit en nieuwe invloeden: stimuléér ze. Ga uit van gelijkwaardigheid, waardeer verschillen, toon interesse in elkaar en leef je in de ander in. Hieronder twintig extra voorbeeldgedragingen om de vijf kenmerken van psychologische veiligheid te versterken.
Voorbeeldgedrag om inclusie te versterken
- Schenk persoonlijke aandacht aan de komst van nieuwe en het vertrek van oude teamleden.
- Wees blijvend nieuwsgierig naar de mensen om je heen en laat niet na om jezelf te introduceren. Ga er niet van uit dat anderen wel weten wat jou beweegt. Breek het ijs en vertel openhartig over jezelf. En vraag anderen om hetzelfde te doen.
- Zorg voor regelmatige interactiemogelijkheden. Laat mensen tijdens een meeting bepaalde thema’s eerst in kleine groepjes met elkaar bespreken alvorens ze in de groep te gooien.
- Stel twee keer zo veel vragen als dat je antwoorden geeft. Een vraag stellen is een teken van waardering: je erkent dat mensen er zijn en dat hun antwoord van waarde is. Het is een uitnodiging om betrokkenheid te tonen.
- Check regelmatig of iedereen in de groep op één lijn zit. Ga na of iedereen nog steeds dezelfde taal spreekt.
Voorbeeldgedrag om delen te versterken
- Wees niet voortdurend zelf aan het woord. Zorg dat de spreektijd gelijk wordt verdeeld. Nodig mensen die stiller zijn nadrukkelijk uit om aan het gesprek deel te nemen. Vraag hun wat zij denken. Complimenteer hen wanneer ze hun mening geven.
- Vraag actief om feedback van anderen. Spoor anderen aan hetzelfde te doen.
- Benader fouten vanuit nieuwsgierigheid, niet vanuit boosheid of teleurstelling.
- Zorg voor een systeem van roterend mentorschap, waarbij teamleden van tijd tot tijd met wisselende personen hun ervaringen kunnen spiegelen en van gedachten kunnen wisselen. Dit zorgt voor een boost aan nieuwe leerervaringen.
Voorbeeldgedrag om leveren te versterken
- Toon eigenaarschap en vraag dat ook van anderen. Eigenaarschap tonen is alleen mogelijk wanneer mensen weten wat het belang van hun bijdrage is. Voorzie het team daarom rijkelijk van informatie over de context. Laat anderen niet in het ongewisse over wat er in de organisatie (en daarbuiten) speelt. Geef concreet aan hoe belangrijk hun taak is. Om dit te kunnen doen, moet je uiteraard precies weten hoe de context eruitziet. Dit kom je alleen te weten wanneer je er zelf actief in je organisatie naar vraagt.
- Leg bij het benoemen van de context altijd de link met partijen waar het uiteindelijk om gaat: klanten, cliënten, patiënten of hoe je ze ook noemen wil. Geef aan wat de toevoegde waarde van ieders bijdrage voor deze partijen is.
- Bied steun wanneer mensen tegen problemen aanlopen of vast komen te zitten. Doe dit proactief en niet reactief. Wacht niet totdat anderen naar je toe komen, maar wees de ander voor als het moeilijk dreigt te worden.
Voorbeeldgedrag om uitdagen te versterken
- Bescherm jezelf en je team voor groupthink. Daarmee doelen we op het klakkeloos aannemen van ongetoetste veronderstellingen. Probeer bestaande manieren van denken en doen ter discussie te stellen. Opper nieuwe ideeën.
- Wees niet bang voor meningsverschillen. Sterker nog, moedig ze aan. Laat mensen tijdens een meeting zo nodig ‘advocaat van de duivel’ of ‘eigenzinnige rebel’ spelen. Als men er eenmaal aan gewend is hoe het werkt, zul je zien dat dergelijke rollen spontaan worden vervuld.
- Reageer welwillend op nieuwe ideeën, ook al lijken ze op het eerste gezicht absurd. Jouw reactie is een belangrijk signaal hoe groot de openheid is en hoe tolerant er met eventueel onzinnige ideeën wordt omgegaan.
- Geef beargumenteerd aan waarom je bepaalde ideeën afwijst. Verwijs daarbij naar bestaande ambities, geformuleerde kernwaarden of eerder gemaakte afspraken.
Voorbeeldgedrag om positiviteit te versterken
- Ga altijd uit van positieve intenties. Spreek in termen van ‘willen’ en niet van ‘moeten’. Laat weten wat je ambities zijn en richt je op je sterke punten. Moedig anderen aan om hetzelfde te doen.
- Reageer op actieve en constructieve wijze op de inbreng van anderen. Ga niet meteen in de verdediging. Nodig anderen uit tot actieve participatie.
- Wees iemand die negatieve invloeden onschadelijk maakt, zoals de ‘gifverwerker’: iemand die het gif van anderen weet te neutraliseren met een simpele geste, goed getimede opmerking of wat humor.
- Wees bestand tegen druk en tegenslagen. Houd het hoofd koel en raak niet in paniek. Bepaal op rustige wijze wat de beste oplossing is.
Bron: Veldgids Psychologische Veiligheid
Door: Hans van der Loo, Joriene Beks
