Strategisch OmgevingsManagement (SOM) is een methode en een werkwijze. Als methode geeft SOM aan de hand van vier bouwstenen invulling aan omgevingsmanagement of omgevingsgericht werken op organisatie en/of projectniveau. Als werkwijze hanteert SOM een contextonafhankelijke en herhaalbare werkwijze, waarbij vanuit een oprechte interesse in de belangen van partijen, in een consensusgericht proces gezocht wordt naar een oplossing die door alle betrokkenen gedragen en als winst beoordeeld wordt, en bovendien het onderlinge vertrouwen versterkt
Strategisch OmgevingsManagement ontstaan uit onvrede
Strategisch OmgevingsManagement (SOM) is ontwikkeld voor het vlottrekken van maatschappelijke vraagstukken. De methode is ontstaan uit onvrede over de traditionele manier van onderhandelen in deze complexe opgaven. Doordat die onderhandelingen primair machtgestuurd zijn, gaat er veel maatschappelijk resultaat in termen van tijd, geld en emotie verloren. Dat komt doordat die onvrede zich vertaalt naar juridische procedures, maatschappelijke en politieke druk en niet zelden in het stopzetten of opnieuw moeten doorlopen van een planproces.
De formulering van de Strategisch OmgevingsManagement missie en visie hangt af van de opgave. Dat kan een opgave op samenlevings-, organisatie- en projectniveau zijn. De SOM-strategie laat zien welke inzet nodig is om daar invulling aan te geven.
SOM-missie
- Voor een organisatie gaat de SOM-missie over de gegunde toekomst! De organisatie wil zich verantwoord positioneren in de samenleving en is daarom geïnteresseerd in en heeft respect voor de belangen van stakeholders. Zij is steeds in dialoog en zoekt continu naar kansen voor wederzijdse winst. Omdat zij beseft dat een dergelijke kwalitatieve relatie met de omgeving nodig is om als organisatie een toekomst te hebben.
- Bij een project, traject of programma betreft de SOM-missie een concrete opgave, in lijn met de missie van de organisatie. Vaak het efficiënt (tijd/geld) zoeken naar een oplossing die door alle betrokkenen wordt gedragen en bovendien het onderlinge vertrouwen nu en in de toekomst versterkt.
De missie op organisatieniveau is duidelijk gericht op continuïteit van de organisatie (de gegunde toekomst) door maatschappelijke) polarisatie en conflicten te voorkomen en juist de verbinding te zoeken en te investeren in duurzame relaties met partijen in de omgeving. De gegunde toekomst staat daarbij voor een evenwichtige positionering van de organisatie in de samenleving; met een scherp oog voor hoe de belangen van de organisatie zich verhouden tot die van de omgeving (natuur, milieu, stakeholders) en hoe de organisatie daarmee omgaat.
Bij de missie op projectniveau speelt het hier-en-nu een belangrijke rol. Tijd en geld zijn essentieel bij het zoeken naar een oplossing voor een opgave. De beschrijving laat zien dat je daarin niet ‘penny wise, pound foolish’ moet zijn. Vooraf investeren in de relatie met de omgeving, rekening houden met de belangen van de omgeving bij het bepalen van de opgave, betaalt zich later in het traject niet alleen ruimschoots terug, maar ook tijdens toekomstige projecten met diezelfde partijen.
De Strategisch OmgevingsManagement visie
- Op organisatieniveau gaat de SOM-visie over hoe een organisatie tegen het bouwen van die gewenste relatie met de omgeving aankijkt. Om de gegunde toekomst te kunnen realiseren, moet de hele organisatie willen bouwen aan het onderlinge vertrouwen met de stakeholders: SOM als organisatiecompetentie! Dat betekent werken vanuit een visie waarin het omgaan met de belangen van die partijen een belangrijke rol speelt. De Mutual Gains Approach (MGA) kan heel goed die visie zijn.
- ‒De Strategisch OmgevingsManagement-visie op project-, traject- of programmaniveau gaat over het toepassen van een contextonafhankelijke en herhaalbare werkwijze in die situaties.
Dit komt vanuit een oprechte interesse in de belangen van partijen in een consensusgericht proces. Daarin zoeken partijen naar een oplossing die door alle betrokkenen gedragen én als winst beoordeeld wordt. Ook vertrekt die oplossing het onderlinge vertrouwen . De visie op organisatie- en projectniveau staat centraal in de SOM-cirkel die in de tweede bouwsteen wordt behandeld. Deze visie is gebaseerd op de Mutual Gains Approach, en wordt uitgewerkt in termen van belangen, vertrouwen en het omgaan met macht, spanning en complexiteit.
SOM-strategie
Een SOM-strategie ontwikkelen voor het vanuit de Strategisch Omgevingsmanagement visie invulling geven aan de SOM-missie — de gegunde toekomst — kan met behulp van de vier bouwstenen voor het ontwikkelen van SOM als organisatiecompetentie. Deze bouwstenen komen stuk voor stuk aan de orde in het handboek Strategisch OmgevingsManagement.
Het betreft:
- Werken vanuit een visie
- Werken met de SOM-cirkel
- Leiderschap en SOM-vaardigheden
- Verankeren van SOM
SOM-analyse
Een SOM-strategie ontwikkelen in een project, traject of programma is onderdeel van het tweede en derde kwadrant van de Strategisch OmgevingsManagement-cirkel. Hierbij wordt op basis van een SOM-analyse een consensusgerichte aanpak ontwikkeld voor:
- Conflicten voorkomen of oplossen
- Belangen bij elkaar brengen
- Versterken van het (onderlinge) vertrouwen.
Bron: Handboek Strategisch Omgevingsmanagement 2.0
Door: Marc Wesselink
