Polariteiten verwijzen naar uiteinden van een spectrum of as. Hoewel polariteiten ook twee uitersten of tegenstellingen beschrijven, erkennen ze de mogelijkheid van tussenliggende, mengvormen of grijze gebieden tussen deze uiteinden. Bijvoorbeeld warm en koud, waarbij er verschillende gradaties van temperatuur tussen de twee uitersten mogelijk zijn. Een polariteit is daarmee een twee-eenheid die bestaat uit twee schijnbare tegenstellingen. Ze veronderstellen elkaar, zijn complementair en kunnen niet bestaan zonder elkaar. Twee kanten van dezelfde medaille. Zo bestaat de dag niet zonder de nacht en is er geen blijdschap zonder verdriet. Ze horen bij elkaar, vormen samen een eenheid.
In tegenstelling tot dualiteiten representeert polariteit een spectrum tussen de extremen. In de literatuur wordt een polariteit vaak weergegeven als lemniscaat waarin de energie vrij kan stromen.
Hoe we polariteiten ervaren
In de manier waarop we de verschillende polariteiten waarnemen en ervaren, kan verwarring optreden. Zo worden in de psychologie polariteiten vaak gebruikt om dynamieken te beschrijven die vastzitten. Ogenschijnlijke dualiteiten die in werkelijkheid polariteiten vormen. Vaak is er dan één specifieke pool in het licht komen te staan en de andere in de schaduw. De beweging tussen beide polen zit vast.
Wanneer de beweeglijkheid tussen de polariteiten ontbreekt, ontstaat afsplitsing. De polariteit is getransformeerd tot dualiteit. Een gestolde beweging die leidt tot ‘het ene versus het andere’. Vaak is het een echo uit het verleden. Ooit was het een antwoord op iets wat in de jonge kinderjaren noodzakelijk was om ‘oké te zijn’. Zo is het diep verankerd in het onderbewuste.
Zachte kracht
Tijdens een leiderschapstraject begon Johan aan een persoonlijk avontuur dat dichter bij huis lag. Een reis naar zijn binnenwereld. Omdat Johan tegenwoordig niet alleen zijn daadkracht, maar ook zijn kwetsbaarheid insluit, voorkomt hij dat zijn daadkracht doorslaat in grensoverschrijdend drammen. Naar zichzelf en anderen. Over het algemeen zal hij nog steeds rond zijn vertrouwde pool opereren. Daarnaast is er plek voor kwetsbaarheid. Daadkracht in verbinding met kwetsbaarheid. De gestolde beweging is ontdooid. De resultante daarvan is een meer ‘zachte kracht’.
- Het boek Het pad van de leider staat op de longlist voor Managementboek van het Jaar. Bestel het op Boom.nl >>>
- Alle genomineerde boeken vind je hier >>>
Door: Jeroen Offermans
Oorverdovende stilte
Johan, een van mijn trainees, groeide op in een huis waar de stilte soms oorverdovend as. De onuitgesproken gevoelens en verlangens waren bijna tastbaar. Zijn vader, een gedreven ondernemer, was altijd op pad of – als hij al thuis was – achter zijn bureau te vinden, verzonken in een wereld van rapporten, meetings en telefoongesprekken. Zijn moeder, eens een sprankelende jonge vrouw, had haar jeugd en dromen opzijgezet om voor haar chronisch zieke moeder te zorgen. Zijn vader en moeder waren emotioneel niet beschikbaar.
Ergens – op jonge leeftijd – is Johan gestopt met uitreiken naar de aandacht en warmte waar hij zo naar verlangde. Er was niemand op wie hij kon steunen en leunen. Toen nam hij het besluit om het dan maar alleen te gaan doen. Een veel te grote taak voor zijn kleine handen en schouders.
Het dagelijkse leven van kleine Johan was voorspelbaar. Na school kwam hij thuis in een stil huis, nam een snack en deed zijn huiswerk op zijn kamer. Af en toe hoorde hij de gedempte geluiden van zijn moeder die met grootmoeder praatte of haar hielp met haar medicijnen. Zijn vader zag hij meestal pas laat in de avond, net voordat hij naar bed ging. Johan leerde al vroeg om zichzelf te vermaken. In de sportschool vond hij zijn uitlaatklep. Maar diep vanbinnen was er een pijnlijk gemis: het gemis van warmte, knuffels, aandacht, gesprekken over hoe zijn dag was geweest.
Van toevluchtsoord naar obsessie
Terwijl Johan opgroeide, veranderde de sportschool van een toevluchtsoord in een obsessie. Het was zijn plek om te ontsnappen aan het zwijgende huis en de emotionele kilte die daarbinnen heerste. Daar vond hij iets wat hem kracht gaf: daadkracht. Elke lift, elke set, elke ronde in de ring maakte hem sterker, fysiek en mentaal. En voor elke seconde dat hij zich zwak of kwetsbaar voelde, deed hij een extra herhaling, sloeg hij harder, liep hij sneller.
Als tiener werd hij erkend als een van de succesvolste atleten van zijn school. Zijn trainers prezen zijn vastberadenheid en discipline. ‘Johan heeft een drive zoals ik nog nooit heb gezien’, zeiden ze vaak. Zijn leeftijdsgenoten keken tegen hem op, maar weinigen wisten van de emotionele bagage die hij met zich meedroeg. Waar daadkracht in het licht kwam te staan, verdween kwetsbaarheid, dat synoniem stond voor zwakte, steeds verder in de schaduw.
Wat de daadkracht opleverde
Deze daadkracht heeft Johan veel opgeleverd. De twintig jaar na zijn middelbare school leek wel uit een avonturenboek voor jongens te komen. Hij groeide uit tot een operator bij een elite-eenheid van Defensie en nam deel aan internationale missies die niet zouden misstaan in een Hollywood-film. Toch kwam deze levenswijze met een prijskaartje: het zorgde voor spanningen thuis en binnen zijn teams, voor gevoelens van onzekerheid, voor uitputting en wisselend succes in het vervullen van zijn opdrachten.
Van pool tot kernkwaliteit
De pool die in het licht staat, ontwikkelt zich vaak tot kernkwaliteit. De pool die je hebt afgesplitst, wint vanuit de schaduw in het onderbewuste aan macht. Onverwacht en onbedoeld steekt hij de kop op. Als een strandbal die je onder water duwt. De afgesplitste pool uit zich in allerlei gedoe en het uitblijven van resultaten. Carl Jung, psychiater en grondlegger van de moderne psychoanalyse, introduceerde verschillende concepten in de psychologie die betrekking hebben op polariteiten. De kern van zijn theorieën verwijst naar ons diepe verlangen naar heelheid. Dat we wat ooit werd afgesplitst, als antwoord op wat we aantroffen in de jonge kinderjaren, weer insluiten.
Welke polariteit is bij jou in het licht komen te staan en welke in de schaduw? De kans is groot dat wat in het licht is komen te staan, zich ontwikkeld heeft tot kernkwaliteit. Dat is de parel in de polariteit. Die moet je dus vooral koesteren. De vraag is vooral wat er in de schaduw terecht is gekomen. Het insluiten van dat deel is je uitdaging. Het deel dat voorkomt dat je doorslaat in je kernkwaliteit.
Zachte kracht
Tijdens een leiderschapstraject begon Johan aan een persoonlijk avontuur dat dichter bij huis lag. Een reis naar zijn binnenwereld. Omdat Johan tegenwoordig niet alleen zijn daadkracht, maar ook zijn kwetsbaarheid insluit, voorkomt hij dat zijn daadkracht doorslaat in grensoverschrijdend drammen. Naar zichzelf en anderen. Over het algemeen zal hij nog steeds rond zijn vertrouwde pool opereren. Daarnaast is er plek voor kwetsbaarheid. Daadkracht in verbinding met kwetsbaarheid. De gestolde beweging is ontdooid. De resultante daarvan is een meer ‘zachte kracht’.
- Het boek Het pad van de leider staat op de longlist voor Managementboek van het Jaar. Bestel het op Boom.nl >>>
- Alle genomineerde boeken vind je hier >>>
Door: Jeroen Offermans
