Je krijgt de klanten die bij je passen
Een van mijn leraren zei ooit: “Je krijgt de klanten die bij je passen.” Ik knikte vriendelijk. Ja, dat klinkt logisch, maar ik voelde nog niet wat ze echt bedoelde. Pas jaren later begreep ik dat ze over bewustzijn sprak. Niet over toeval of marketing, maar over het veld waarin jij werkt.
Begeleiden, coachen en leidinggeven: drie vormen van hetzelfde werk
Of je nu coacht, begeleidt of leidinggeeft, je werkt altijd met bewustzijn. Je beweegt in hetzelfde veld: mensen die zoeken naar richting, betekenis of rust. Soms zit je tegenover één persoon, soms midden in een team of organisatie, maar de dynamiek is dezelfde. Wat jij inbrengt, bepaalt de ruimte die de ander ervaart. Je bewustzijn is je instrument. Daarom begint elke vorm van begeleiding bij jezelf: bij de laag van waaruit jij kijkt, luistert en handelt.
De lagen van bewustzijn
Het model van Richard Barrett helpt om die gelaagdheid te begrijpen.
Het beschrijft zeven lagen van bewustzijn waarop mensen en organisaties functioneren, van overleven en bevestiging zoeken onderaan, tot betekenisvol bijdragen bovenaan.
In de onderste lagen regeert angst: controle, conflictvermijding, bewijsdrang. In de bovenste lagen leeft vertrouwen, samenwerking en zingeving. En in het midden, de laag van Transformatie, verschuift het perspectief van buiten naar binnen. Daar durf je angst los te laten, je geschiedenis aan te kijken en verantwoordelijkheid te nemen over jezelf en je leven.
We bewegen allemaal door deze lagen heen. Soms in onszelf, soms in de interactie met mensen met wie we werken. Bewustzijnsontwikkeling is geen lineair pad, maar een golfbeweging tussen angst en vertrouwen.
De ontmoeting tussen coach en klant
De mensen die bij je komen, brengen precies dat wat in jou nog om licht vraagt. Wie graag redt, krijgt cliënten die zich laten dragen. Wie controle wil houden, ontmoet mensen die zich laten leiden. Wie echt aanwezig durft te zijn, trekt klanten aan die bereid zijn zichzelf te ontmoeten.
Wat je ontwijkt, keert terug in de vorm van een klant, een team, een situatie. Als je dat ziet, wordt coaching een spiegel.
Begeleiden betekent niet dat jij de weg weet. Het betekent dat je aanwezig kunt zijn bij dat wat er gebeurt. Iedereen beweegt in zijn eigen laag van bewustzijn.
De kunst is om te herkennen waar iemand zich bevindt, en daar aanwezig te blijven zonder erin mee te gaan.
Wie zijn eigen angst kent, kan rustig blijven bij die van de ander. Wie zijn eigen neiging tot controle doorziet, hoeft de controle van de ander niet te bevechten. Zo ontstaat ruimte om te zien wat zich tussen jou en de ander afspeelt.
De coach als deel van het systeem
In begeleiding is de valkuil van ‘willen helpen’ groot. Want helpen is vaak een subtiele vorm van controle. We willen de ander bevrijden, maar grijpen ongemerkt in met onze goedbedoelde vragen en adviezen.
De reflex om te fiksen is menselijk. Ze komt voort uit dezelfde laag van angst, loyaliteit of bewijsdrang die we bij onze cliënten zien. Zonder het te merken houden we het systeem van overleven in stand: we spiegelen de dynamiek in plaats van haar te doorzien.
Wie alleen coacht op gedrag, houdt het systeem van overleven in stand
Vrij coachen vraagt dat je het systeem waarin je werkt durft te voelen. Dat je niet erboven gaat staan, maar erkent: ik ben onderdeel van dit veld. Wat zich hier afspeelt, raakt ook iets in mij. Bewustwording begint niet bij de ander, maar bij jezelf. Dat vraagt moed, om te kijken waar jij nog vasthoudt, en verantwoordelijkheid te nemen voor wat je daar tegenkomt.
Van overleven naar bijdragen
In de onderste lagen van bewustzijn leven overtuigingen als:
“Ik moet nuttig zijn.”
“Ik mag geen fouten maken.”
“Ik moet het goed doen.”
Herkenbaar voor veel coaches, begeleiders en leiders. Deze overtuigingen lijken persoonlijk, maar ze vormen het collectieve fundament waarop we werken. Ze bepalen hoe we luisteren, spiegelen en sturen.
De middelste laag, Transformatie, markeert de verschuiving van buiten naar binnen. Daar leer je je eigen patronen zien. Daar ontstaat de moed om niet meer te fiksen, maar te vertrouwen. Om niet te zoeken naar oplossingen, maar aanwezig te zijn bij wat zich aandient.
In de bovenste lagen ontstaat ruimte voor samenwerking, zingeving en impact. Daar laat je controle los en kies je voor vertrouwen. Daar begint vrij coachen.
Vrij coachen gaat over aanwezig zijn. Niet om het over te nemen of in te grijpen, maar om ruimte te laten ontstaan voor de wijsheid van de ander en voor inzicht dat niet te bedenken is.
Als begeleider heb je je eigen zaken op orde. Je kent je patronen, je drijfveren, je neiging om te helpen of te sturen. Je hoeft niets te bewijzen, niets te weten, niets te redden. Dat maakt je vrij om echt te luisteren.
Egoloos zijn betekent niet dat je verdwijnt, maar dat je aanwezig bent zonder jezelf ertussen te zetten. Stevig, open en afgestemd. Daarin ligt je kracht: jij hoeft het niet te weten, zodat de ander kan ontdekken dat hij het zelf weet.
Bewustzijnsontwikkeling is geen luxe voor wie tijd over heeft. Het ís de kern van goed coachen, begeleiden en leidinggeven.
Drie praktijkverhalen
Van helpen naar aanwezig zijn: teamcoach in het onderwijs
Laura voelde zich verantwoordelijk voor de teams die ze begeleidde. Ze wilde rust brengen, harmonie herstellen. Tot ze merkte dat ze harder werkte aan verbinding dan het team zelf. In plaats van te sturen, ging ze vertragen. Ze liet stiltes vallen, verdroeg ongemak. Er ontstond ruimte voor het team om zelf te gaan bewegen omdat ze het niet meer overnam.
Van inzicht naar bevrijding: coach in de zorg
Kees werkte met leidinggevenden die zich overbelast voelden. Hij herkende hun neiging om te veel te dragen, het was ook zijn patroon. Toen hij dat besefte en uitsprak, zakte de spanning. De gesprekken werden menselijker. Door zijn eigen controle los te laten en door te delen, kwam er echt contact.
Van analyseren naar zijn – executive coach
Fatima werkte met een bestuurder die alles begreep, maar weinig voelde. Ze merkte haar eigen ongeduld: “Kom op, voel nou eens iets.” Ze stopte met sturen en bleef aanwezig bij haar eigen ongeduld. De bestuurder ontspande en verzachtte.
Bewustzijn is doen, niet begrijpen
Groei vraagt meer dan inzicht. Het vraagt aanwezigheid. Je kunt bewustzijn niet aanleren, alleen belichamen. Je begeleidt met wie je bent, niet met wat je weet.
Vrij coachen is geworteld in betekenis. Het vraagt innerlijke helderheid, ook als het ingewikkeld is. Het vraagt moed om te blijven bij wat ongemakkelijk is, en vertrouwen in wat zich wil ontvouwen.
De wereld heeft genoeg mensen die helpen. Wat nodig is, zijn begeleiders, coaches en leiders die durven kijken, in zichzelf en in het systeem dat door hen heen werkt.
Drie aanknopingspunten voor vrij coachen en begeleiden
1. Zie jezelf als deel van het systeem.
Wat jij voelt, hoort erbij. Niet wegduwen, maar meenemen. Het maakt je interventie zuiverder en je aanwezigheid menselijker.
2. Maak ruimte voor reflectie in jezelf.
Sta stil, niet pas na afloop. Wat raakt deze cliënt of collega in mij? Waar reageer ik vanuit gewoonte, waar ben ik echt aanwezig?
3. Ontwikkel innerlijke veiligheid.
Niet door anderen gerust te stellen, maar door jezelf te dragen. Vrijheid begint van binnen.
Systemen bewegen mee met de mensen die erin staan. Wanneer één mens vrijer wordt, verandert het veld. Dat is waar leidinggeven, coachen en begeleiden over gaan: aanwezig zijn in het midden van wat leeft, en ruimte maken voor wat wil ontstaan.
Bron: Vrij zijn in je werk
Door: Nienke de Vries
