Inclusie. Diversiteit. Ruimte maken voor verschil. Het zijn veelgebruikte woorden en nastrevenswaardige begrippen in de samenleving en in organisaties. Helaas verworden ze dikwijls tot afvinklijstjes van streefcijfers, gewenstgedragprotocollen en discriminatiemeldpunten. Echt verschil omarmen in de samenleving en in organisaties is best lastig. Het helpt dat eerst maar eens te erkennen. Dat het lastig is. Dat ‘anders’ ook een beetje gek is. En dat je niet elke culturele overtuiging van een ander kunt waarderen. Dit is deel 1 van de 10-delige minicursus antropologie gebaseerd op het boek Da’s gek van dr. Daniëlle Braun.
De makkelijke oplossing?
De gemakkelijke ‘oplossing’ is vaak: ‘Je moet gewoon respect tonen.’ Dat is lovenswaardig, maar ook iets te eenvoudig. In het voorbeeld hiervoor gaat het goed als iedereen zijn of haar eigen culturele antwoorden kan geven op universele vragen, zolang die antwoorden elkaar niet tegenspreken. Zolang de vrijheid van de een niet de onvrijheid van de ander is. Als iedereen vrolijk in de eigen zwemkleding de zee induikt, is er niets aan de hand. Maar als ik me in een kleine bikini bekeken voel door mannelijke partners van dames in burkini, of als ik word uitgelachen om mijn facekini, of in het zwembad word geweigerd in mijn burkini … dan is het hek van de dam. Achter culturele uitingen zit vaak een set overtuigingen. In dit geval over lichamelijkheid, seksualiteit, man-vrouwverhoudingen, bedekken van het lichaam.
Cultureel relativisme stelt dat alle culturele overtuigingen gelijkwaardig en inherent in orde zijn binnen de eigen context. Maar waar blijven je eigen normen dan? Antropologen zijn in hun derde studiejaar vaak een beetje in de war. Worden ze opeens hogepriester bij de Umbanda in Brazilië. Vinden ze dat ze over niks meer kunnen oordelen omdat ze totaal cultuurrelativistisch zijn geworden. Of trekken ze de gewoontes en omgangsvormen uit hun ouderlijk huis – die ze daarvoor heel normaal vonden – opeens in twijfel. Meestal gaat dat weer over. Antropologie maakt dat je relativeert.
Cultureel absolutisme
Het tegengestelde van cultureel relativisme is cultureel absolutisme. Dat betekent dat je juist een heel sterke overtuiging hebt over wat goed is of normaal. Bijvoorbeeld dat je vindt dat vrouwenonderdrukking niet kan, ook al past het in iemands cultuur. Na een tijdje van totaal relativisme, ga je op voor jou belangrijke onderwerpen weer cultureel absolutisme toepassen. Dan zeg je bijvoorbeeld: ik vind alles goed, maar ben echt tegen vrouwenbesnijdenis.
Als we werken aan inclusie en diversiteit, dansen we eigenlijk continu tussen cultureel relativisme en cultureel absolutisme. Bijna niemand bevindt zich aan de uitersten van het continuüm. We zitten allemaal ergens op het lijntje. Maar waar precies, dat verschilt. En kan ook in de loop van je leven veranderen. Pas als we elkaar bevragen op onderliggende overtuigingen én durven te erkennen dat we elkaar soms ook best wel een beetje gek vinden, maar niet afkeuren, kunnen we de verschillen écht vieren en is er ruimte voor eigenheid en meerdere perspectieven tegelijk.
Doormijmeren thuis
Hoeveel culturele stretch kun jij aan? Zeg jij al snel ‘ja duhuhh’ of stel je je eigen normaal regelmatig ter discussie? Hoe relativistisch ben jij eigenlijk? En waar ligt de grens; op welke onderwerpen ben jij absolutistisch? Welke normen en waarden zijn on-onderhandelbaar voor jou en ga je voor door het vuur? Mag je van jezelf ook iets gewoon heel erg gek vinden, of vind je jezelf dan intolerant?
Doormijmeren op je werk
Hoe hebben jullie dat geregeld: omgaan met verschil? Is er beleid om teams en de organisatie diverser te maken? En … hoe gaat het daarmee? En als je heel eerlijk bent, is het diversiteitsbeleid er dan op gericht streefcijfers te halen en gaat het vooral om de buitenkant, of gaan jullie het échte gesprek aan over ‘welke normen en waarden zijn wel en niet onderhandelbaar en hoeveel willen we eigenlijk stretchen’? Stel je zou een bingokaart moeten maken voor jouw team of afdeling met gedrag waarmee je goed scoort. Is dat dan een eerlijke bingokaart? Hebben jullie echt gelijke mogelijkheden of is de weg alleen geplaveid voor mensen die op elkaar lijken? Wat doe je met mensen die te veel buiten de boot vallen of die echt ‘gek’ zijn?
Wil je de andere 9 delen van de minicursus ook ontvangen?
Meld je dan hier aan voor de gratis e-mailnieuwsbrief.
Bron: Da’s gek
Door: Danielle Braun
