Nederland heeft te maken met grote demografische verschuivingen, en vergrijzing is daar één van. Sinds 2019 is 50 procent van de populatie in Nederland 50+. Het aantal zestigers is de laatste tien jaar toegenomen van 1,7 naar 2,1 miljoen. De gemiddelde leeftijd van de totale bevolking is gestegen van 31 jaar in 1950 tot 43 jaar in 2023. Mensen leven simpelweg langer. De eerste persoon die 150 jaar wordt, schijnt al te zijn geboren.
De vergrijzing is niet bepaald een tijdelijke trend. Enerzijds doordat mensen langer leven, anderzijds vanwege de geboortegolf na de oorlog – inmiddels de ‘grijze golf’. In 2030 zal Nederland volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau ruim 2 miljoen 75+’ers tellen (De Klerk et al., 2019), 720.000 meer dan nu. Het CBS publiceerde eind 2022 de prognose dat in 2040 naar schatting 25 procent van de bevolking 65+’er is, van wie een derde ouder dan 80 jaar. Het aantal 80-plussers gaat van 0,9 naar 2,1 miljoen rond 2054. Cijfers die er niet om liegen.
Minder kinderen
Tegelijkertijd worden er in Nederland per vrouw steeds minder kinderen geboren. Het Centraal Bureau voor de Statistiek maakte eind 2023 bekend dat het geboortecijfer in Nederland op een historisch dieptepunt ligt: vrouwen krijgen gemiddeld nog maar 1,43 kind, terwijl dat in 1950 nog op 3,10 lag. Nog nooit werden er zo weinig kinderen geboren als in 2023. Jongeren zijn de nieuwe bedreigde diersoort. In Japan worden al sinds 2011 meer luiers verkocht voor volwassenen dan voor baby’s (Weller, 2017); China volgt mogelijk in 2025 (Loh, 2023). Als de trend doorzet, zal Nederland ook volgen. Deze extreme vorm van vergrijzing vindt trouwens vooral in de westerse en/of ontwikkelde landen plaats.
De beroepsbevolking is nooit eerder zo groot geweest; 10 miljoen! En ook nooit eerder zo divers, onder meer qua leeftijd. In een minder hard tempo vergrijst de beroepsbevolking mee met de vergrijzende maatschappij. In 1990 was de gemiddelde leeftijd op de werkvloer 36 jaar, in 2023 is dat 43 jaar. In 1981 was het grootste deel van de beroepsbevolking 30-34 jaar oud, in 2020 zijn de meeste werkenden 50-54 jaar. 85 procent van de organisaties gaat tot 2040 sterk vergrijzen.
Penioengerechtigde leeftijd
Als 100+ worden geen uitzondering meer gaat zijn, is werken tot je 67e geen haalbare kaart. Loopt de pensioengerechtigde leeftijd in 2050 op tot 80? Wie weet, is stoppen met werken dan wel verleden tijd! Als ik dit tijdens een presentatie zeg, hoor ik overigens altijd een diepe zucht in de zaal. Pijnlijk, want dat zegt iets. Hoe dan ook, de pensioengerechtigde leeftijd zal voorlopig nog oplopen. De gemiddelde levensverwachting stijgt ieder jaar met ongeveer een maand.
Met een hogere levensverwachting van de bevolking stijgt de AOW-leeftijd tot 2025 1 jaar per jaar dat we langer leven en vanaf 2025 is dat 8 maanden per jaar dat we langer leven. Een stijging van de AOW-leeftijd van 8 maanden per 12 jaar dus, wat op zich meevalt. Dit betekent dat Generatie Z zal moeten werken tot minimaal hun 70e.
Meer grijs, geen probleem. Toch?
Meer grijs op de werkvloer, op zich geen probleem, toch? Wel. Want er liggen risico’s op de loer. Hoe houd je vergrijzend personeel bij de tijd? Hoe houd je het zittende personeel betrokken en bevlogen? Hoe blijf je als organisatie relevant als de menselijke vernieuwingsinjectie beperkt is? Hoe houd je aansluiting bij jonge klanten? Want naast vergrijzing is er nog iets anders aan de hand: ontgroening.
Er zijn relatief weinig jongeren. Het aantal medewerkers dat de werkvloer aan de achterkant verlaat (Babyboomers) is hoger dan er aan de voorkant binnenkomt (Generatie Z). De dalende trend in het aantal kinderen per vrouw is immers al ingezet in 2010. Daarmee is Generatie Z een kleine generatie geworden en dat wordt nu zichtbaar op de arbeidsmarkt. Er gaan simpelweg meer ouderen weg dan zich jongeren aandienen. De verhouding tussen aantal vacatures en aantal sollicitanten verschuift. Er is sprake van een tekort aan personeel en het ziet er niet bepaald naar uit dat dit op korte termijn gaat veranderen. De vergrijzing zet voorlopig door en Generatie Alpha wordt een nog kleinere generatie.
War for talent
De ‘war for talent’ is terug. Jongeren binnenhalen en behouden is een hoofdbreker voor velen. Het hoge verloop van jonge medewerkers is momenteel voor veel van mijn klanten een pijnpunt. ‘Kim, hoe houd ik ze vast?!’ Een vraag waar angst en verkramping achter schuilgaat. Een betere vraag is: hoe haal je het beste uit je medewerkers op het moment dat ze bij jouw organisatie zijn? Uit alle medewerkers, jong én oud. Als je daar antwoord op hebt, ben je klaar voor de toekomst.
De huidige tijd vol verschuivingen vraagt om een andere blik op het aantrekken van personeel, het verdelen van werk, de inrichting van functies, loopbaanpaden, werktijden, werkplek, samenwerking. Het zal aankomen op creatief denken en handelen. En niet alleen met het oog op het binnenhalen en behoud van jongeren; 60+’ers als ‘uitgerangeerd’ bestempelen, is onverstandig. Het binnenhalen en behouden van oudere werknemers is minstens net zo belangrijk.
Een studie van het Nederlandse adviesbureau Berenschot uit 2019 toonde aan dat werkgevers in Nederland moeite hebben om jong talent aan te trekken en te behouden, terwijl oudere werknemers moeite hebben om aan het werk te blijven. Het advies luidde dat organisaties meer aandacht moesten besteden aan generatieverschillen om deze problemen aan te pakken. Zo niet, dan raakt misschien wel iedereen uitgerangeerd.
Arbeidsparticipatie ouderen stijgt
Het goede nieuws is dat de arbeidsparticipatie van ouderen een stijging vertoont. Van alle 67-jarigen werkt nu ruim 18 procent, tegen 12 procent in 2013. Ook bij 68- en 69-jarigen ligt de participatie op recordhoogte. En van de 70- tot 75-jarige mannen werkte in het eerste kwartaal van 2023 een kleine 14 procent, zo blijkt uit nieuwe arbeidsmarktcijfers van het CBS. Tien jaar geleden was dat nog maar 8 procent. Onder vrouwen ligt de arbeidsparticipatie met ruim 5 procent wat lager, maar dat percentage is wel ruim het dubbele van dat van 2013. Ook aan de andere kant van de leeftijdsopbouw is de toenemende arbeidsparticipatie terug te zien. Jongeren werken nu meer dan tien jaar geleden. Van de 15- tot 20-jarigen heeft nu bijna 70 procent een baan(tje). Steeds meer generatiediversiteit op de werkvloer dus.
Beluister de podcast: Het generatie-effect met Kim Jansen
Bron: Het generatie-effect
Door: Kim Jansen
