Machiavellisme is een persoonlijkheidstrek die zich kenmerkt door de gewoonte om via manipulatie en misleiding het eigenbelang te dienen. Dit is dus geen stoornis. De naam komt van de zestiende-eeuwse filosoof en politicus Niccolo Machiavelli die verkondigde dat het doel alle middelen heiligt. De machiavellist is koud, berekenend en emotieloos.
Met alle winden mee waaien
Iemand die het een zegt en het ander doet. Onbetrouwbaar draait hij met alle winden mee. Wat hij werkelijk denkt, wat zijn echte mening en overtuiging is, daar kom je niet achter. Zijn doel is het enige wat hem interesseert en hij manipuleert en misleidt om te krijgen wat hij wil. Slijmen, bedreigen, konkelen of samenzweren – whatever it takes. De machiavellist smeedt complotten en gaat kongsi’s aan, maar laat net zo makkelijk zijn partners vallen of voor de gevolgen opdraaien wanneer zij geen nut meer voor hem hebben. Manipuleren doet hij zo veel mogelijk in het geheim, maar uiteindelijk gaat zijn gekonkel toch opvallen. Dat is de reden dat de machiavellist een voorkeur heeft voor een fluïde, veranderende omgeving.
Ook kenmerkend voor de machiavellist is zijn cynische mensbeeld: andere mensen zijn meestal dom en zwak. Hij heeft alle recht om die minderwaardige wezens te gebruiken zoals hem (of haar) goeddunkt. Onethisch gedrag herkent de machiavellist alleen bij anderen, als een spiegel van zijn eigen donkere ziel.
Hoe herken je een machiavellist?
Mensen die zich machiavellistisch gedragen kom je overal tegen: in instellingen, bedrijven, in de media, de kunst en de sport. In de politiek lijkt het zelfs een dominante persoonseigenschap. Machiavellisme is een fascinerende bron van giftig gedoe. Denk maar aan tv-series als Blackadder, de geniale creatie van Rowan Atkinson, die telkens van alles verzint om zichzelf te verrijken, hoger op de maatschappelijke ladder te klimmen of zich door list en bedrog te redden van de galg. Ook in de meer recente serie Game of Thrones wemelt het van de onvervalste machiavellisten. Dan doelen we niet zozeer op de van-dik-hout-zaagt-men-plankentypes die met grof geweld om zich heen slaan, maar op de subtiel, heimelijk en vilein opererende figuren die briljant, maar volkomen gewetenloos te werk gaan.
Een paar kenmerken waaraan je machiavellisten in je omgeving wellicht herkent (maar pas op, ze zijn superslim):
- Ze zijn ambitieus en erg goed in het beheersen van hun impulsen, ze gaan doorgaans geduldig te werk.
- Het zijn goede planners, ze bedenken verfijnde strategieën om anderen te manipuleren.
- Ze weten de goede woorden op het juiste moment te vinden, waardoor ze makkelijk het vertrouwen van anderen winnen.
- Ze zijn goed in het opmerken van andermans zwakheden.
- Ze zijn niet standvastig en wisselen regelmatig van (werk)relatie.
- Als je goed oplet, voel je hun onuitgesproken cynisme.
