Hoe organisatiegrenzen vervagen

Het bestaan van organisaties vanuit economisch perspectief staat onder druk als gevolg van globalisering, veranderende arbeidsverhoudingen en sociale media. Allereerst is het potentieel aan kennis en vaardigheden enorm toegenomen. Je bent niet meer afhankelijk van mensen die in de buurt zijn, je kunt kennis overal vandaan halen.

In combinatie met sociale media wordt het makkelijker om de juiste personen te vinden, waardoor de zoekkosten dalen (de eerste categorie van transactiekosten). Daarnaast wordt het makkelijker om een tijdelijke ruilrelatie aan te gaan als gevolg van toenemende flexibilisering van de arbeidsverhoudingen en andere eisen die mensen stellen aan hun loopbaan. Tot slot bieden digitalisering en geavanceerde informatiesystemen steeds beter inzicht in de manier waarop mensen hun taken uitvoeren. Hierdoor nemen de kosten per transactie af, waardoor het economisch bestaansrecht van traditionele organisaties afneemt. Tegelijkertijd blijft de behoefte vanuit sociaal perspectief aanwezig om ergens bij te horen. Dit betreft echter steeds minder vaak klassieke organisaties. Internet en sociale media bieden nieuwe mogelijkheden om ergens bij te horen. De opkomst van allerlei community’s is daar een goed voorbeeld van. Hierdoor vervagen de klassieke organisatiegrenzen en is het van belang om ook te kijken naar netwerken van organisaties, tijdelijke samenwerkingsverbanden of community’s van mensen. Interessant genoeg neemt de behoefte aan klassieke organisaties af, maar niet per definitie de noodzaak tot structurering over de vervagende organisatiegrenzen heen.

Innovatief organiseren: van organisatie naar markt

Threadless.com is een innovatieve webwinkel waar je allerlei artikelen met mooie prints kunt bestellen. Het begon in 2000 als een online community van kunstenaars. Elke week leveren allerlei enthousiaste ontwerpers hun designs aan deze community. Vervolgens kunnen de bezoekers van de website gedurende de week stemmen op hun favoriete designs. Wekelijks komt daar een top 10 van designs uit die worden gebruikt voor het bedrukken van T-shirts en andere producten. Deze producten zijn vervolgens te koop in de webwinkel (en ondertussen ook in een fysieke winkel in Chicago). De ontwerpers van de winnende designs ontvangen hiervoor een bescheiden bedrag van $2.500. Hiermee is Threadless een mooi voorbeeld van een organisatie waarbij digitalisering en globalisering ertoe heeft geleid dat de transactiekosten van het ontwerpen van een design zoveel lager werden dat het goedkoper werd om het aan de markt over te laten. Omdat er is gebouwd aan een sterke community, zijn de zoekinspanningen vrijwel nihil. Wekelijks krijgen ze vele malen meer designs aangeboden dan ze gebruiken kunnen. Hierbij zitten ze niet vast aan een selecte groep ontwerpers, die ook wel eens zonder inspiratie zitten. Bovendien is de aard van de ruilrelatie heel duidelijk: heb je een top 10-ontwerp, dan ontvang je een bedrag. Heb je geen top 10-ontwerp, dan ontvang je niets. En ook toezien op het nakomen van de ruilrelatie is eenvoudig. Sterker nog, ook dit is – door het systeem van stemmen – aan de markt overgelaten. Tegelijkertijd laat dit voorbeeld ook zien dat dit niet meteen het einde van een organisatie betekent. Threadless heeft nog steeds medewerkers in dienst. Bijvoorbeeld om de website en de winkel te bemensen, om de top 10-ontwerpen te selecteren en om de inkoop te organiseren. Het bijzondere is dat ze een kernactiviteit (het ontwerpen van designs) aan de markt overlaten. De structuur van Threadless kent ook nog steeds de klassieke vraagstukken van knippen (ontwerpen van designs als een van de taken), plakken (coördinatie van taken via de website en online community) en knopen doorhakken (via stemmen beslissen over de designs die in productie worden genomen). De structuur houdt alleen niet op bij de grenzen van de organisatie, maar strekt zich uit over de gehele community.

Zie de organisatiegrenzen vervagen

Maar ook zonder de invloed van sociale media, digitalisering, globalisering en veranderende arbeidsverhoudingen kun je organisatiegrenzen zien vervagen. Een al heel lang bestaand verschijnsel is het betrekken van de klant in de processen van de organisatie. Sinds 1968 hebben we in Nederland tankstations waar je als klant zelf je tank volgooit. Tot die tijd deed een pompbediende dit. Een meer recent voorbeeld zijn de hotels waar je als klant zelf incheckt. Vroeger deed je dit aan een balie. Een ander recent voorbeeld vind je bij gemeenten. Veel gemeenten streven naar een regierol, gebaseerd op de ideeën van de participatiesamenleving. Hierin voert de gemeente de regie op taken die anderen in de maatschappij uitvoeren. Een soortgelijk voorbeeld zie je bij zorginstellingen, waarbij de rol van familieleden als mantelzorger steeds belangrijker wordt. Deze mantelzorgers zijn geen medewerkers van de organisatie, maar voeren steeds meer taken uit die samenhangen met de taken van de zorginstelling. Bron: Organisatie Ontwerp Atelier Door: Mark Nijssen

Het boek: Organisatie Ontwerp Atelier

Het Organisatie Ontwerp Atelier is een praktisch doe-boek voor organisaties die behoefte hebben aan een ‘nieuwe’ structuur. Bijvoorbeeld vanwege groei(krampen) of krimp, verzelfstandiging, fusie of bij het opzetten van een nieuwe afdeling.

• Het Organisatie Ontwerp Atelier >>>