‘Het is tijd voor een revolutionaire evolutie’

Milieu- en energievraagstukken, minder en duurdere grondstoffen…. ‘Er komt misschien wel veel te veel op ons af’, voorspelt directeur Economie en Politiek MVO Nederland Michel Schuurman. Die waarschuwing is er dus, maar voorsorteren op een circulaire toekomst gaat nog mondjesmaat. ‘We moeten fundamenteel gaan veranderen’, stelt Schuurman. ‘Maak tijd om na te denken. De factor tijd wordt onderschat.’

Gevraagd naar waar we op een schaal van nul tot tien staan wat betreft een circulaire economie, komt Schuurman tot een bedroevend rapportcijfer. ‘Ik denk een 1,5. Dat is niet heel hoog, maar wel de realiteit.’ Toch is hij positiever dan het cijfer doet vermoeden. ‘In 2011 was praten over circulaire economie een incrowdfeestje.’ Nu zijn er elke week meerdere bijeenkomsten door het hele land. Er zijn ook afdoende voorbeelden dat circulair produceren mogelijk is. Auto’s kennen meerdere levenscycli, worden gedeeld en gerepareerd en compleet gerecycled na de levensduur. De uitdaging zit nu vooral nog in emissies. Koffieprut is voedingsbodem voor de champignonteelt, fietspaden zijn gemaakt van gerecycled plastic, zeecontainers worden huizen en gebouwen worden zodanig ontmanteld dat onderdelen weer gebruikt worden in nieuwe huizen. Schuurman: ‘En dan begint het dus met dat je niet alles dicht moet kitten in huis, maar zo bouwen dat onderdelen ook echt te scheiden zijn.’ Voorbeelden te over, maar Schuurman is toch kritisch: ‘Als je goed kijkt, zijn 80 van de 120 circulaire voorbeelden op onze site al drie jaar oud. Nieuwe bewijslast voor een haalbare circulaire economie is er maar mondjesmaat.’ Hij noemt de Ocean Clean Up als voorbeeld daarbij. ‘Iedereen vindt het mooi dat we plastic uit de oceaan halen. Maar het ontslaat ons vaak ook van de plicht om zelf te veranderen. Iemand anders ruimt onze rotzooi op. Mooi.’

Verspilling

Toch is het onvermijdelijk dat we circulair gaan denken, stelt Schuurman. Hij geeft een voorbeeld. ‘De verwachting is dat de vraag naar staal wereldwijd in 2030 tachtig procent hoger ligt dan nu. Staal wordt dus duurder en er komt minder beschikbaar. Neem een bedrijf in stalen speeltoestellen. Voor hen kan het zinvol zijn om toestellen als een dienst aan te bieden en weer her te gebruiken als ze afgeschreven zijn. Nu worden ze nog verkocht aan gemeenten en die zoekt het maar uit.’ Liever dan het soms belerende mantra van milieu en duurzaamheid, stuurt Schuurman ook liever op puur economische zaken. ‘Met best practices proberen we ondernemers in te laten zien dat er in productieprocessen vaak veel verspilling zit. Dat je door circulair denken veel kosten kunt besparen. Dat opent ogen. Die aanvliegroute is vaak beter omdat het direct over euro’s gaat in plaats van milieu, terwijl je hetzelfde doel bereikt: minder grondstoffen en meer hergebruik.’ Honderd procent recyclen is daarbij een utopie. Schuurman: ‘Als je echt alle verpakkingsmiddelen wilt terugwinnen, is dat te kostbaar of je moet veel chemicaliën gaan gebruiken. Sommige verpakkingen zijn simpelweg te vervuild om er wat zinvols mee te kunnen. Zowel ecologisch als economisch is dat onwenselijk. Doel is om verspilling te minimaliseren. PC’s, laptops, beeldschermen, gebouwen… Daar is nog heel veel te winnen.’ Mensen willen ook wel, zegt Schuurman: ‘De zoekterm circulair op Google explodeert. We moeten de vragen achterhalen waarom mensen hier naar zoeken.’

Tijd

Tijd is een belangrijke factor om circulair te denken, meent Schuurman. ‘Maar we hebben tegenwoordig weinig tijd. Ik ben zelf bezig met een verbouwing op basis van circulair denken, heb daar ook de aannemer op geselecteerd, merk ook dat de aannemer best wil nadenken over circulaire materialen, maar hij is zo druk dat hij er domweg de tijd niet voor heeft, of neemt. Consumenten en ondernemers moeten leren tijd te nemen om na te denken over te maken keuzes. Tijd is het minst aanwezig, maar wie tijd neemt, komt tot de conclusie dat een circulair product vaak interessanter is.’ Wat er moet gebeuren om dat rapportcijfer van 1,5 omhoog te krijgen? Schuurman: ‘Nieuwe, mooie praktijkvoorbeelden op het schild hijsen en laten zien. Tegelijkertijd is matchmaking belangrijk. De helft van de bedrijven en consumenten heeft behoefte iets anders te doen, de andere helft heeft een ontwikkeld product. Hoe krijg ik die twee samen? Daar zijn we als MVO Nederland onder meer actief in.’ Tijdens de collegereeks Circulaire Economie gaat Schuurman vooral in op waar de verspilling in processen zit. ‘Hoe kun je waarde vastpakken en ermee aan de slag gaan.’ Hij zal dan ook veel best practices en best failures aanhalen om te laten zien waar kansen en valkuilen zitten. Schuurman: ‘De vraag is: moeten we naar een evolutionaire revolutie, of naar een revolutionaire evolutie. Ik pleit voor dat laatste. We moeten fundamenteel veranderen om toekomstige vragen het hoofd te kunnen bieden. Maar bedrijven en consumenten denken nog vooral aan het volgend kwartaal of maximaal 2019.’ We moeten dus verder vooruit denken, stelt Schuurman. Want over 10-15 jaar wordt het wellicht te veel. We zijn gewaarschuwd. Door: Ronald Buitenhuis