Empathie gaat over de kwaliteit van relaties. Een empathische cultuur ontstaat als in alle facetten van de bedrijfsvoering de kwaliteit van relaties centraal staat. Het gaat dan niet alleen over de relaties met en tussen medewerkers, maar ook met klanten, leveranciers, samenwerkingspartners, de omgeving en de maatschappij. Een empathische cultuur vloeit voort uit empathisch leiderschap. Winst en/of goede resultaten zijn daarvan het natuurlijke gevolg.
Klanten komen niet eerst; medewerkers komen eerst. Als jij zorgdraagt voor je medewerkers, dan dragen zij zorg voor de klanten. – Richard Branson
Leiden is een vaardigheid
Leiden is een vaardigheid en een levenshouding. Een mentaliteit die verder gaat dan alleen maar willen leiden. Treffender dan Brené Brown dat doet in haar boek Verlangen naar verbinding kan ik de basishouding van empathisch leiderschap niet uitdrukken: Sterke rug, zachte voorkant, wild hart. Voor mij betekent een sterke rug: stevig staan, met heldere grenzen en gegrond vertrouwen. De zachte voorkant zie ik als open en nieuwsgierig zijn. In staat zijn om je te verbinden met anderen en bereid zijn om je te laten raken. Het kenmerk van een wild hart is het vermogen om in paradoxen te leven. Om grenzen te stellen én compassie te tonen, zowel stevig als aardig te zijn. Het is een delicate dans tussen kracht en kwetsbaarheid. Maar in die paradox ontstaan ware verbinding en verandering.
‘Ik voel me als directeur heel verantwoordelijk. Ik sta echt voor de mensen. Ik voel me een leeuwin, maar wel een aardige. Ik zou niet onnodig iemand pijn doen, maar ik maak mezelf ook niet klein. Dat ik die verantwoordelijkheid zo voel helpt me om me sterk te houden.’ – Irma van der Velden, directeur Breederode Hogeschool
Grondbeginselen voor empathisch leiderschap
Aan de basishouding van een sterke rug, zachte voorkant en wild hart voeg ik graag een paar grondbeginselen voor empathisch leiderschap toe. Je zult ze in het boek Empathisch leiderschap is niet voor watjes meer of minder expliciet terug zien komen. Het is namelijk geen stappenplan of handleiding die precies uit de doeken doet hoe je empathisch leiderschap in praktijk brengt. Waar de basishouding een staat van zijn beschrijft, zou je de grondbeginselen kunnen zien als een erecode voor empathische leiders. Ze zouden als tegeltjeswijsheid bij iedere empathische leider aan de muur mogen hangen.
- Leid eerst jezelf, dan pas anderen
- Communicatie is relatie
- Moed boven gemak; juist boven snel of simpel
- Duidelijkheid geeft vrijheid
- Cultiveer nabijheid – het is moeilijk om van dichtbij een hekel aan iemand te hebben
In de snelle, veranderlijke realiteit van nu zijn niet langer degenen die over veel inhoudelijke expertise beschikken de meest effectieve leiders. Aan kennis en informatie is dankzij de opkomst van kunstmatige intelligentie sowieso steeds eenvoudiger te komen. Daar kun je je amper meer mee onderscheiden. Nee, het zijn de leiders met een aantal diepmenselijke eigenschappen en vaardigheden die in de nabije toekomst het verschil gaan maken.
Wat doen empathische leiders?
Deze leiders beschikken over het vermogen om meningsverschillen te hebben zonder de relatie te schaden. Om gedoseerd kwetsbaarheid te tonen, actief te luisteren, gesprekken elegant af te ronden en fouten te erkennen. Ze weten hoe ze om vergeving moeten vragen en kunnen vergeven. Hoe ze ‘nee’ kunnen zeggen zonder iemands hart te breken en aanwezig kunnen zijn voor iemand die lijdt. Ze organiseren bijeenkomsten waarbij iedereen zich betrokken voelt en zijn in staat dingen vanuit het perspectief van anderen te zien.
De kern van elke gezonde gemeenschap, dus ook van elke werkgemeenschap, is het vermogen om de ander diep te begrijpen en het gevoel te geven werkelijk gezien, gehoord en gewaardeerd te worden. Zij die dit gedrag in organisaties laten zien worden als vanzelf beschouwd als leiders, ongeacht hun positie. En de meest effectieve leiders zijn degenen die dit gedrag duidelijk merkbaar voorleven.
Beluister de podcast: Empathisch leiderschap is niet voor watjes
Brom: Empathisch leiderschap is niet voor watjes
Door: Petra Kuipers
