Groeien is grenzen verleggen. Kinderen zijn altijd bezig met het verleggen van hun grenzen. Ze oefenen om hoger te schommelen, meer pannenkoeken te eten, mooier te tekenen of zo veel mogelijk levels te halen in een computerspel. Topsporters zijn beroepshalve voortdurend hun grenzen aan het oprekken. Dat vergt niet alleen talent en veel oefening, maar ook mentale discipline. Voor het leveren van topprestaties is meer nodig dan spieren en doorzettingsvermogen.
Inmiddels is algemeen aanvaard dat het winnen van een kampioenschap naast fysieke training ook vraagt om mentale training: in de overwinning van frustraties, het incasseren van tegenslag en het zinvol omgaan met blessures. Naast spieren en behendigheid, spelen factoren als zelfvertrouwen, motivatie en vaardigheden zoals aandacht en concentratie een belangrijke rol.
Sommige mensen benaderen hun werk alsof ze topsport bedrijven: ze zijn steeds bezig zichzelf te overtreffen. Ze hebben liever uitdagingen dan routinewerk. Kunstenaars en avontuurlijke wetenschappers vallen bijvoorbeeld in die categorie: ze worden gelukkig van het verleggen van hun grenzen. Intensiteit kan stress opleveren, maar ook een gevoel van geluk.
Flow en het ervaren van geluk
Uitdaging is een belangrijke voorwaarde voor het ervaren van geluk. Dit blijkt onder andere uit wetenschappelijk onderzoek naar ‘flow’, een staat van doelgerichte concentratie en ontspanning, waarin je het gevoel hebt dat je totaal aanwezig bent en het werk vanzelf gaat. Flow is een toestand waarin iemand volledig opgaat in zijn bezigheden. Deze staat kenmerkt zich onder andere door doelgerichte energie en activiteit, volledige betrokkenheid en intrinsieke motivatie. Het gevolg is een gevoel van tijdloosheid, sereniteit, van opgaan in iets dat groter is dan jezelf, vergelijkbaar met ervaringen die sommige mensen hebben in meditatie. Het geeft een gevoel dat je werk als vanzelf gaat; wat je doet, wordt in zichzelf waardevol.
Mihaly Csikszentmihalyi (2008) introduceerde de term ‘flow’ en deed er uitgebreid onderzoek naar. Hieruit blijkt dat flow niet alleen veelvuldig optreedt bij kunstenaars en topsporters, maar ook in andere beroepsgroepen zoals wetenschappers en succesvolle CEO’s met een maatschappelijke missie, die zich bezighouden met iets wat betekenisvol is voor henzelf en anderen. Kennelijk maakt het verschil of je het gevoel hebt iets zinvols bij te dragen.
De ervaring van flow ontstaat volgens Csikszentmihalyi bij een optimale balans tussen de complexiteit van een taak en de vaardigheden van de persoon in kwestie. Mensen in een staat van flow blijken sneller te leren, gemakkelijker creatieve oplossingen te vinden en boven hun eigen vermogens uit te stijgen. Flow geeft een gevoel van plezier, eenheid en vaart dat ontstaat als je helemaal betrokken bent bij een situatie. Die ervaring blijkt los te staan van het soort werk, de scholing of de cultuur van de betreffende persoon. Door jezelf te trainen in volledige aanwezigheid vergroot je de kans op flow.
Het boek Stevig staan in intense situaties is geschreven in een ervaring van flow. Ik had niet verwacht dat ik zoveel plezier zou beleven aan het schrijven ervan. Het gevoel van doelgerichte concentratie en actie heeft maandenlang gezorgd voor een ononderbroken ervaring van geluk. Ik had het gevoel dat het boek zichzelf schreef.
Bron: Stevig staan in intense situaties
Door: Paula Kolthoff
