Ondanks het risico om de generatiekloof, vooroordelen en ergernissen te vergroten, is generaliseren onoverkomelijk en zelfs noodzakelijk. Eerst moet je de aanwezige verschillen helder uiteenzetten, om vervolgens de verschillen weer los te kunnen laten en elkaar weer vooral als gelijkwaardig mens te kunnen zien.
Dit geldt ook voor andere sociale constructen en vormen van diversiteit (zoals gender, cultureel, etnisch). Meer bewustwording en kennis van de waarheidsgetrouwe verschillen creëert meer wederzijds begrip, erkenning en een constructievere blik op elkaar. Wat vervolgens weer leidt tot het beter kunnen samenwerken met en leren van anderen. En natuurlijk zijn er duizend-en-een nuances aan te brengen, maar die maken het juist moeilijker om grip te krijgen op dit thema. Generaliseren gaat helpen de verschillen scherp in kaart te brengen en is daarmee de eerste stap in het overbruggen van de generatiekloof.
Vat op verschil voorkomt verwijdering
De focus in het boek Het generatie-effect ligt op de westerse en ontwikkelde landen. De voorbeelden heb ik vrijwel allemaal opgedaan in Nederlandse of in Nederland gevestigde internationale organisaties. Bobby Duffy zegt het mooi: ‘country before cohort’. Anders gezegd: waar je geboren bent, blijft meestal toch belangrijker dan wanneer je geboren bent. Staat je wiegje in Noord-Korea, dan ziet je leven er beduidend anders uit dan wanneer Zweden je geboorteland is. Denk aan factoren als mate van veiligheid, economische voorspoed, vrijheid, religie – allemaal fundamentele indicatoren die voor een groot deel bepalen hoe iemand zich ontwikkelt.
Zelfs binnen een klein land als Nederland zijn grote culturele verschillen waarneembaar. Neem Twente versus de Randstad. Generaliserend is er in Twente een sterkere lokale, traditionele en hechte gemeenschap. De Randstad kenmerkt zich meer door een wirwar van culturen, snelle vernieuwingen en een hoog levenstempo. Een klant verwoordde dit als volgt: ‘Hier in de Achterhoek is het allemaal heel anders, die Millennial-kenmerken zijn meer iets van de liberale progressieve hipsters in de grote stad.’ Of: ‘Dit verhaal gaat over hoogopgeleide jongeren zonder een migratieachtergrond.’ Terechte punten: er zijn verschillen en de impact ervan mag je niet onderschatten.
Overeenkomsten tussen generaties
En toch zie ik opvallend veel overeenkomsten tussen generaties die op verschillende plekken en in verschillende omstandigheden op de wereld leven. Met name als het gaat om de jonge generaties. Ook in grootschalig internationaal opgezette studies (zoals de ‘Deloitte 2023 Gen Z and Millennial Survey’ en ‘Global NextGen Survey 2022’ van PwC) valt op dat Generaties Y en de oudste Generatie Z wereldwijd verrassend sterk overeenkomen. Een logisch gevolg van meer digitale connectiviteit, gemeenschappelijke cultuurinvloeden, internationale mobiliteit en gedeeld bewustzijn van mondiale kwesties. De jongere Generatie Z verschilt overigens nog sterk, omdat ze niet door de formatieve jaren heen zijn. Je kunt je eigenlijk pas echt een consistent beeld vormen van een generatie als ze de jongvolwassen levensfase betreden. Jongvolwassenen hebben meer gemeen met leeftijdsgenoten aan de andere kant van de wereld dan met hun oudere buren.
Een andere disclaimer (of beter gezegd verontschuldiging) is dat ik in dit boek jong en oud vaak als twee uitersten tegen elkaar afzet. Net zoals mensen niet in een generatiehokje gestopt willen worden, zo hebben velen ook moeite om als jong of oud bestempeld te worden. Met deze tweedeling wil ik echter de grootste verschillen aan het licht brengen zodat de beweging in tijd duidelijk zichtbaar wordt.
Minder relevante details
Mijn ervaring is dat als de boodschap – in dit geval ‘je bent niet uniek, want je behoort tot een bepaalde generatie’ – ons niet aanstaat, we dan de neiging hebben om in debat te gaan over minder relevante details. Zo is er veel discussie over de juiste namen van de generaties en de jaartalindeling. Want waar hoort precies wie? Hoe zit het als je op de grens zit? Er zijn toch ook subculturen? Verliezen we ons in details, dan komen we in randdiscussies terecht die ertoe kunnen leiden dat we een belangrijk onderwerp diskwalificeren. En dat we daarmee voorbijgaan aan waar het echt over gaat: elkaar beter leren kennen.
Elkaar beter leren kennen
Geef eens antwoord op de volgende vragen:
- Zag het leven er vijftig of honderd jaar geleden anders uit dan nu?
- Heeft de wereld waarin je opgroeit invloed op je?
- Dus ook op keuzes, wat je belangrijk vindt, hoe je je dag invult en hoe je wilt werken?
Ja? Dan zijn we het eens. Aan de hand van deze vragen realiseer je je dat er generatieverschillen zijn en waar die vandaan komen.
Dat jongeren bijvoorbeeld niet door het stof gaan als ze een fout hebben gemaakt, is begrijpelijk. Hun is namelijk verteld: fouten maken is niet slecht, het hoort erbij en je hoeft je er niet voor te schamen. Ik ervaarde dit zelf toen een jonge meid die mij bij de banketbakkerij hielp per ongeluk een prachtige taart uit haar handen liet vallen. Ze keek rustig naar de grond en zei: ‘Oeps. Nou ja, kan gebeuren.’ Ik had op haar leeftijd een kreet geslaakt, een rode kop gekregen en honderdmaal sorry gezegd tegen zowel de klant als mijn baas. Ik vond haar reactie getuigen van ongepaste onverschilligheid. Tot ik me realiseerde dat de ouders van de huidige jongeren steevast ‘kan gebeuren, lieverd’ tegen hun kinderen zeggen. Als je geen kennis hebt van de generatieverschillen, kun je zomaar de conclusie trekken dat het de jeugd van tegenwoordig ontbreekt aan elke vorm van interesse en betrokkenheid.
Hoog tijd om elkaar eens wat beter te gaan leren kennen!
Beluister de Boom Management Podcast: Het generatie-effect met Kim Jansen
- Dit is een artikel uit het boek het Generatie-effect dat is genomineerd voor Managementboek van het Jaar. Bestel het op Boom.nl >>>
- Bekijk de genomineerde boeken hier >>>
Door: Kim Jansen
